Thread by @iuefsosyoloji

Gökyüzüne yükselen Güzel Remedios, uykusuzluk hastalığına yakalanan Macondo halkı, asla gelmeyecek bir mektubu bekleyen Albay, ölüm döşeğinde Simon Bolivar...

Gabriel García Márquez'in (6 Mart 1927-17 Nisan 2014) "büyülü" ama bir o kadar da "gerçek" dünyasına hoşgeldiniz!🧙‍♂️🎈

García Márquez, 1927 yılında Kolombiya'nın kuzeyinde United Fruit Company’nin inşa ettiği Aracataca kasabasında telgraf operatörü Gabriel Eligio García ile Luisa Santiaga Márquez'in ilk çocukları olarak dünyaya gelir.

Sekiz yaşına kadar eski bir albay olan büyükbabası Nicolás Márquez ve büyükannesi Tranquilina Iguarán ile birlikte yaşayan García Márquez, büyükannesinin büyük bir ciddiyetle anlattığı olağanüstü öykülerden ve dedesinin ona öğrettiği somut ve tarihsel olaylardan çok etkilenir.

García Márquez, kariyerinin ilerleyen yıllarında, yazmış bulunduğu bütün romanları ve hikâyeleri büyükbabası ve büyükannesiyle yaşadığı yıllardaki deneyimleriyle ilişkilendirecektir.

Nitekim Márquez’in bütün eserleri bir imgeyle başlar: Yaprak Fırtınası’nda torununu cenazeye götüren, Albay’a Mektup Yok’ta emekli aylığını bekleyen ve Yüzyıllık Yalnızlık’ta torununu panayıra götüren “yaşlı bir adam”. İşte bu yaşlı adam yazarın çocukluk kahramanı olan dedesidir.

Bogotá'daki Liceo Nacional de Zipaquirá’daki eğitiminden sonra Universidad Nacional de Colombia'da hukuk eğitimine başlar. 1947 yılında ilk öyküsü "La tercera resignación", günlük bir gazete olan El Espectador'da yayımlanır.

1948 yılında kanlı 9 Nisan olayları neticesinde okuduğu üniversite kapatılınca Universidad de Cartagena'da gazetecilik bölümüne geçiş yapar ve El Universal gazetesinde çalışmaya başlar. Ancak hem hukuk hem de gazetecilik eğitimini yarıda bırakır.

1950 yılında Barranquilla'ya taşınarak El Heraldo için günlük yazılar yazar. Bu dönemde gazeteciliğin yanı sıra ilk romanı üzerine çalışan García Márquez, 1955 yılında Yaprak Fırtınası'nı (La hojarasca) yayımlar.

1971 yılında verdiği bir röportajda, herkesin nefret ettiği bir adamın cenaze törenini anlatan ve “canından kopup kağıda aktarılan” bu ilk kitabın, en sevdiği eseri olduğunu ifade eder.

1954 yılında El Espectador gazetesinin yazı kadrosuna katılır ve muhabir olarak Avrupa'ya gönderilir. Ancak Paris'teyken gazetesi Kolombiya diktatörü Rojas Pinilla tarafından kapatılınca beş parasız kalır.

Şişe toplayarak yaşamaya çalıştığı, açlıktan ölünmeyeceğini ve köprü altında da uyunabileceğini öğrendiği Paris yıllarında, Albaya Mektup Yok (El coronel no tiene quien le escriba) ve Şer Saati (La mala hora) kitaplarını yazar.

1958 yılında Bogota'da Mito dergisinde yayımlanan Albay'a Mektup Yok, ülkesine yıllarca hizmet ettikten sonra karısı ve horozuyla birlikte hiç gelmeyecek emekli aylığını bekleyen Albay'ın yalnızlığını ve çaresizliğini anlatır.

1958 yılında Kolombiya’ya döndüğü sırada çocukluk aşkı Mercedes Barcha ile evlenir. İlerleyen yıllarda çiftin Rodrigo ve Gonzalo adında iki çocukları olur.

Devrim esnasında ve hemen sonrasında Küba'daki Prensa Latina'da çalışan García Márquez, 1962 yılında ABD Göçmenlik Dairesi tarafından kara listeye alınır.

Hayatı boyunca hiçbir siyasi partiye üye olmayan ancak anti-emperyalist duruşunu, Fidel Castro ile dostluğunu ve Küba Devrimi'ne olan sempatisini gizlemeyen Márquez kendisini “kapitalist bir dünyada yaşayan, ilerici ama militan olmayan bir yazar” olarak tanımlar.

1963 yılında Meksika sineması için senaryolar kaleme alır. Senaryolarını yazdığı altı filmlik Zor Aşklar (Amores difíciles) serisi, İspanya Ulusal Televizyonu tarafından 1988 yılında filme çekilir.

1967 yılında Buenos Aires'te kendisini ünlü bir futbolcu ya da bir sinema yıldızı kadar üne kavuşturacak olan Yüzyıllık Yalnızlık (Cien años de soledad) romanı yayımlanır. 40 yıl süren parasızlık ve karamsarlık günlerinin sonunda bu roman, hayatında bir dönüm noktası olur.

Akraba evliliği sonrası lanetlenen ve yüzyıl boyunca bu lanetten kurtulmaya çalışıp sonunda yine aynı noktaya dönen bir ailenin anlatıldığı eserin arka planında Latin Amerika’da kendisini sürekli tekrarlayan adaletsizlikler, savaşlar ve hayal kırıklıkları ele alınır.

Bu kitabı yazmaya on sekiz yaşında karar veren, 15-17 yıl demlenmesini bekleyen Márquez, 18 ay boyunca günde 8-10 saat çalışma ve altı paket sigarayla kitabı tamamlar.

Kitabın yazılma süreci boyunca eşi Mercedes, dostlarına ve esnafa borçlanarak yazara destek olur. Kitabın editöre gönderilebilmesi için evdeki saç kurutma makinesi ve mutfak robotu satılır.

Kitap yayımlanır yayımlanmaz -Vargas Llosa’nın deyişiyle- “Latin Amerika’da edebî bir deprem” yaratır. İtalya'da Premio Chianciano, Fransa'da Meilleur Livre Étranger ödülüne layık görülür. 1982 yılına gelindiğinde kitap 37 farklı dile çevrilmiştir bile.

Márquez kitabı hakkında “Yüzyıllık Yalnızlık’ı ben yazmamış olsaydım, onu okumazdım. Ben best-seller kitapları okumam” diyerek kendisiyle dalga geçer. Kendisine ilişkin en sevdiği yan “saçmalamadaki ciddiyeti”dir.

1971 yılında Columbia Üniversitesi, herhangi bir üniversiteden mezun olmamış García Márquez'e onur doktorası takdim eder. Ancak yazar hâlâ kara listededir ve ABD'ye yalnızca özel izinler yoluyla kısa süreli olarak vize alabilmektedir.

1975 yılında ailesiyle birlikte Mexico City'ye taşınır, koskoca bir sarayda ineklerle birlikte yaşayan bir Karayip diktatörünün hayatını anlattığı Başkan Babamızın Sonbaharı'nı (El otoño del patriarca) yayımlar.

Bu kitabın yazılma sürecinde yazarın, Venezuela’daki Jimenez, Kolombiya’da Rojas ve Küba’daki Batista diktatörlüğü hakkında öğrendikleri etkili olmuştur: “Başka ülkelerin azizleri, şehitleri, kahramanları ya da fatihleri olurken bizim diktatörlerimiz var.”

Santiago Nasar'ın göz göre göre öldürülmesini anlatan Kırmızı Pazartesi (Crónica de una muerte anunciada) 1981 yılında yayımlanır.

García Márquez, bu kitabın taslağını Fidel Castro’ya gönderir; bir saat dakikliğiyle tasarlanmış, hiçbir hatayı kabul etmeyecek olan kitabını çok dikkatli bir okur olarak nitelediği Castro'nun değerlendirmesine sunar.

1982’de Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülen yazar, 1985 yılında yıllarca koza halinde bekledikten sonra yeniden alevlenen bir aşkı anlatan Kolera Günlerinde Aşk (El amor en los tiempos del cólera) romanını kaleme alır.

1989 yılında yayımlanan Labirentindeki General (El general en su laberinto), mitselleştirilmiş Latin Amerika komutanı Simón Bolívar'ın son günlerini anlatmakta, onun insanî yönüne, hayalkırıklıklarına ve yalnızlığına dikkat çekmektedir.

"Avrupa'dan beş kat daha geniş bir imparatorluğu İspanyol egemenliğinden çekip almış, onu özgür ve bir arada tutabilmek için yirmi yıl süren savaşlara girmişti. (...) Ama ayrılma zamanı geldiğinde kendisine inanıldığını bilme avuntusundan bile yoksundu."

1992 yılında hikâyelerinden oluşan Tuhaf Yakınlıklar, 1994'te Aşk ve Öbür Cinler, 1996 yılında ise Pablo Escobar etrafında dönen uyuşturucu ticaretini ve Kolombiya'nın karanlık yüzünü anlatan Bir Kaçırılma Öyküsü yayımlanır.

Büyülü gerçekçiliğin ‘maestro’su kabul edilen Márquez’e göre gerçeklik yalnızca silahını çekip insanları vuran polisten ibaret değildir, “bütün mitoloji, bütün efsaneler, insanların hayatlarını oluşturan başka şeyler de bu gerçekliğe dahildir.”

Dolayısıyla büyülü gerçekçilik gerçeküstü unsurların, okuyucunun gerçeklik algısını bozmayacak şekilde yorumlanmasıdır. “İnandığı ve inandırabildiği sürece yazar açısından her şeyi yazmak mübahtır.”

Márquez'in Yaprak Fırtınası, Yüzyıllık Yalnızlık ve Hanım Ana'nın Cenaze Töreni'ndeki bazı öyküler, Macondo adlı mitik bir kasabada geçer. Albaya Mektup Yok ve Şer Saati'nde ise Macondo'dan ayrılıp demiryolu olmayan bir kasabada yaşamaya başlayan karakterler bulunur.

Ayrıca Albay Aureliano Buendia karakteri, Yaprak Fırtınası’ndan itibaren sonunda Yüzyıllık Yalnızlık’ta tam olarak yerini bulana kadar Márquez'in bütün romanlarda bir hayalet gibi dolanır.

Márquez, her zaman nefret etmiş olduğunu açıkladığı Aureliano Buendia karakterini nasıl öldüreceğine bir türlü karar veremez. Kendisinin muzdarip olduğu çıbanları karakterine musallat edip öldürdüğünde ise eşinin yanına giderek saatlerce ağlar.

Diğer bir karakteri Ursula Buendia’yı ise defalarca teşebbüs etmesine rağmen bir türlü öldüremez. Sonuç olarak Yüzyıllık Yalnızlık'ın sonuna yaklaşılırken Ursula neredeyse 200 yaşına gelmiştir.😅

Zaten yazar açısından edebiyatın eşsiz yönü de budur: Karakterleri ve onların kendilerini nasıl yarattıklarını keşfetmek.

Dostcanlısı ve kibar bir adam olan Márquez, kitaplarını Barranquilla’daki taksi şoförleriyle konuşur, Karayip kıyılarında genelevlerdeki kadınlardan şefkatle ve sempatiyle bahseder. Arkadaşları arasında “Gabo” ya da “Gabito” olarak anılır.

Kuzey Amerikalı romancıları özellikle William Faulkner’ı beğenmekle birlikte en çok etkilendiği kitaplar olarak Sofokles’in Oedipus Rex’ini ve Franz Kafka’nın Dönüşüm’ünü gösterir.

1992 yılında ABD Başkanı seçilen Bill Clinton, en sevdiği roman olan Yüzyıllık Yalnızlık'ın yazarı García Márquez'in kalıcı seyahat yasağını kaldırır.

2004 yılında yayımlanan son kitabı Benim Hüzünlü Orospularım (Memoria de mis putas tristes) yaşlılık, cinsellik ve yalnızlık üzerine hüzünlü bir anlatıdır. “Figlio mi poverretto” (Yavrucuğum, bu dünyada yalnızız.)

"Hayal görmüş olmalısınız, Macondo'da hiçbir şey olmadı. Bugüne kadar olmadığı gibi bundan sonra da olmayacak. Ne mutlu bu kasabaya!"

Latin Amerika büyülü gerçekçiliğinin büyük ismi Gabriel García Márquez, 17 Nisan 2014'te Mexico City'de ölür. Saygıyla anıyoruz.🍂

Yazarın otobiyografik notları ve çeşitli yıllarda kendisiyle yapılmış söyleşiler için bkz.

Kolera Günlerinde Aşk’ın 2007 yılında Mike Newell tarafından sinemaya uyarlanan versiyonu için bkz.: imdb.com/title/tt048474…

1995 yılında yazarla yapılmış röportaj için bkz. (İsp.):

Gabriel García Márquez paylaşımını arkadaşımız Sevde TUNÇBİLEK hazırladı.

Çok teşekkür ederiz.

Sevde TUNÇBİLEK hazırladığı paylaşımlarla sayfamıza katkılarını sürdürecek.