Thread by @Coolkiranj

रांगडा, इरसाल आणि जगण्यात मोकळेपणा असलेला... 'कोल्हापूरी माणूस.’

त्याचे हे दोन किस्से..

१) १९७१ मध्ये भारत-पाकिस्तान युध्दात अमेरिकेने पाकिस्तानला 'पॅट्रिअॅट' रणगाडे पुरवले आणि संपूर्ण भारतात अमेरिकेविरुद्ध जनक्षोभ उसळला. तसा तो कोल्हापूरातही उसळला. 1️⃣ #कोल्हापूर

अमेरिकेला धडा शिकवायचं कोल्हापूरात ठरलं. अमेरिका कुठं आणि कोल्हापूर कुठं? कसा धडा शिकवणार? पण कोल्हापूरी माणसाच्या मनानं एकदा ठरवलं की त्या गोष्टीचा थांग, छडा, पिच्छा,नाद, शब्द,प्रयत्न, हेका, हट्ट, जिद्द,चिकाटी सोडायची नाही म्हणजे नाही. 2️⃣

कोल्हापूरकर हे अमेरिकेच्या विरूध्द व भारतीय जवानांच्या पाठीशी आहेत हे दाखवण्यासाठी कोल्हापूरकरांतर्फे एक मोर्चा काढण्यात आला. मोर्चा शहरातील प्रमुख रस्त्यावरून जाऊ लागला.
अमेरिकेविरोधात वेदकाळापासून अस्तित्वात असलेल्या शिव्यांची आवर्तन खास कोल्हापूरी भाषेत मोर्चात सुरू होती. 3️⃣

मोर्चा छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या पुतळ्यापाशी आला. तेथे जवळंच महानगरपालिकेची इमारत आहे व त्या इमारतीत काही दुकानगाळे आहेत. त्यापैकी एक दुकान होतं "अमेरिकन होजीअरी" नावाचं.पुरूषांच्या अंडरवेअर-बनियन विक्रीचं. 4️⃣

परदेशी म्हणजे भारी ही कल्पना जनमाणसांत रूजलेली असल्यानं दुकानदारानं 'अमेरिका' हे नावं ठेवलं होतं व त्यामूळे त्याचा धंदाही उत्तम चालला होता. मोर्चेकर्‍यांच्या द्दष्टीस तो बोर्ड पडला.

'अमेरिका' नाव वाचून मोर्चेकर्‍यांची डोकी भडकली. रागाच्या भरात बोर्ड खाली उतरवण्यात आला. 5️⃣

पत्र्याचा बोर्ड तो. रस्त्यावर त्यास जोरात आपटून अमेरिकेचे पेकाट मोडण्यात आलं. लाथा-बुक्क्यांनी अमेरिकेच्या चिंधड्या उडाल्या. सोबत शिव्यांची आवर्तनं. पत्र्याचे तुकडेतुकडे झाले. आता मोर्चेकर्‍यांच मन हलकं झालं. जनक्षोभ थोडा शांत झाला. 6️⃣

पण शत्रूवर विजय मिळवायचा असेल, तर कुठेतरी नैतिकता हवी आणि आंदोलनाला चांगुलपणाची चाड हवी.म्हणून त्या दुकानदाराची नुकसानभरपाई देण्याचा विचार पुढे आला. देशप्रेमाच्या जाज्वल्य अभिमानाचा आदर्श समाजापुढे ठेवण्यासाठी, कुठून तरी एक नवीन बोर्ड पैदा करण्यात आला. 7️⃣

भारतानं अमेरिकेवर विजय मिळवल्याची खूण म्हणून, त्या बोर्डवर 'अमेरिके'ला पदच्युत करून 'भारत' असं लिहिण्यात आलं. "भारत होजिअरी" असं त्या दुकानाचे नामांतर करून मोर्चा विजयोन्मादात घरी परतला.

हे दुकान 'भारत होजिअरी' म्हणून आजही तेथे अस्तित्वात आहे.😀 8️⃣

२) कोल्हापूरी भाषेतला विनोद हा उगाचं हलका, जाता-जाता, नाजूक, हळूवार, छद्मी....अशा सालस प्रकृतीत मोडत नाही. तो अत्यंत थेट, रांगडा, मर्मावर बोट ठेवणारा, अतिशय उघड उघड आणि इथल्या अन्नधान्यासारखा धष्टपुष्ट.
एकदा शिवाजी पेठेत कोणाच्या तरी घरी वयस्कर व्यक्ती मरण पावली. 9️⃣

रस्त्यावर अंत्यविधीसाठी तिरडीची बांधाबांध चालली होती. कोल्हापूरात अशा क्षणी हाक न मारता, हातातील सगळी कामं सोडून, आसपासचे लोक कर्तव्यभावनेने लगेच धावून येतात. तसा बराच घोळका जमला होता. एक म्हातारे गृहस्थ सायकलने चालले होते. त्यांनाही कुतूहल कोणं गेलं बघण्याचं. 🔟

म्हणून घोळक्याच्या डोक्यावरून पाहण्यासाठी त्यांनी सायकलचा स्टँड लावला आणि मागच्या कॅरिअरवर उभं राहण्याचा प्रयत्न ते करू लागले. तिरडी बांधणार्‍याचं लक्ष त्या गृहस्थाच्या धडपडीकडे गेलं. तिरडीकडे हात दाखवून तिरडी बांधणारा तो तरूण त्यांना म्हणाला,
"काय आजोबा, जाताय काय डबलशीट?" 1️⃣1️⃣

हे असे प्रसंग पावलोपावली, क्षणोक्षणी कोल्हापूरात तुम्हांला अनुभवायला मिळतील.
तांबड्या-पांढर्‍या रश्श्याबरोबरंच इरसालपणा कोल्हापूरकरांच्या रक्तात पिढीजात भिनलेला आहे.

(म.टा.दिवाळी अंकातील 'रांगडा आणि इरसाल' या ह्रषीकेश जोशीलिखित लेखातून साभार) 🙏🏻🙏🏻 1️⃣2️⃣