Thread by @iuefsosyoloji

Kemal Tahir paylaşımlarımıza bu kez de yazar ile ilgili yayımlanan dosyalar, özel sayı dergiler ve kitaplarla devam ediyoruz. Kemal Tahir’i konu edinen özel sayı dergilere ve kitaplara birlikte bakalım... 🔍📚

21 Nisan 1973 tarihinde, vefatının ardından Cumhuriyet gazetesinden Ortadoğu gazetesine kadar düşünsel ve siyasi yelpazenin hemen her tarafından gazetede Kemal Tahir ile ilgili yazılar yayımlanır.

İlk "özel dosya", Yeni Ortam'da 23 Nisan 1973'te başlayıp birkaç gün süren; D. Hızlan, M. Öneş, Ö. Faruk Toprak, Tarık Dursun K., Füruzan, M. Cevdet Anday, Rauf Mutluay, S. Hilav, A. Özyalçıner, H. Asılyazıcı, Naci Çelik'in katıldığı “Kemal Tahir İçin Ne Dediler?” dosyasıdır.

Bu görüşmelerde Tarık Dursun K. “Henüz tam bir erginliğe erişmemiş romanımızda Kemal Tahir, usta bir kalemdi” derken, Rauf Mutluay “çağına hesap soran ve çağına hesap veren bir sorumluluk yüklendi,” diyecektir.

Aynı görüşmelerde, Melih Cevdet Anday ise romanlardaki düşüncelerin tümüne katılmadığını belirterek “Tarih ile romanı sık sık birbirinin içine soktu çıkardı. Bu uzun süre tartışılacak konulardan bir olacaktır” ifadelerini kullanacaktır.

Yine benzeri şekilde, 1973'ün Haziranında Yeditepe dergisinin 203. sayısında, Ceyhun Atıf Kansu, Edip Cansever, Metin Eloğlu, Necati Cumalı, Salah Birsel, Talip Apaydın, Turgut Uyar ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun görüşleriyle “Kemal Tahir İçin Neler Dediler?” dosyası yapılır.

Bu dosyada Salah Birsel, Kemal Tahir romanının 19. yy roman anlayışına yakın görmekle beraber Türk romanı açısından önemini vurgular. Turgut Uyar, “eserlerinin gördüğü ilgi, bugün için ne kadar gerekli bir yazar olduğunu belirtir” der.

Yakup Kadri Karaosmonaoğlu da “bu devrin en büyük romancısı olarak telakki ediyorum. …memleketimizin sosyal hayatını tahlil ve tarif etmekte çok derinlere gitmiştir” demektedir.

Görüşme dosyalarının başlıklarının Kemal Tahir’in basılan ilk eseri olan “Namık Kemal İçin Ne Dediler” çalışmasının başlığına benzerliği de dikkat çekicidir.

Görüşme dosyaları dışında makale düzeyinde ilk özel sayı 1974 Yılının Nisan ayında Türkiye Defteri’nin 6. Sayısı olan Kemal Tahir özel sayısıdır. >>>

>>> Bu sayıda Adalet Ağaoğlu, Fakir Baykurt, Hilmi Yavuz, İlhan Berk, İsmet Bozdağ, Kenan Ercan, Ömür Candaş, Salih Yurttaş, Taylan Altuğ ve Zühtü Bayar’ın, Kemal Tahir üzerine yazıları yayımlanır.

Yazı başlıklarından bazıları; Adalet Ağaoğlu’nun "Tartışmaya Açık Romancı", İsmet Bozdağ’ın "Düşünen Adam", Hilmi Yavuz’un "Kemal Tahir ve Ulusal Felsefe Sorunu" ve Zühtü Bayar’ın "Kurumsal Türk Romanının Babası"dır.

1974'te K. Tahir’in yakın çevresinden önemli bir tanık olan Dr. Hulusi Dosdoğru’nun “Batı Aldatmacılığı ve Putlara Karşı Kemal Tahir” kitabı yayımlanır. Kitap K. Tahir hakkında yayımlanan ilk kitaptır ve onun Türk toplum tarihine ilişkin tezleri romanları üzerinden ele alınır.

Görüşme dosyalarında üçüncüsü 20 Nisan 1976’da Politika gazetesinde “Ölümünün Üçüncü Yılında Ne Dediler” dosyasıdır. Bu dosyada Aziz Nesin, Fatma İrfan Serhan, Halit Refiğ, Haldun Taner, Leyla Erbil, Metin Erksan, Oğuz Atay ve Selim İleri’nin görüşlerine başvurulur.

Bu görüşmelerde Leyla Erbil, “Bence Kemal Tahir gün geçtikçe büyüklüğü anlaşılan ender yazarlardandır” ve Haldun Taner “O’nun değeri ve düşmanlarının değersizliği yarın belli olacak,” şeklinde değerlendirmelerde bulunur. >>>

>>> Metin Erksan “Bin yıllık Türk düşüncesinin en özgün, en bilimsel, en gerçekçi, en namuslu düşünürü Kemal Tahir’dir,” der ve Halit Refiğ “Dünya edebiyatında, Kemal Tahir kadar çok sayıda büyük eser vermiş başka bir romancı yoktur," ifadelerini kullanır.

Kemal Tahir’in ölüm yıldönümü nedeniyle Sinema-Televizyon Enstitüsünde düzenlenen törende konuşma yapan Cahit Tanyol, Hayati Asılyazıcı, Hilmi Yavuz ve Selahattin Hilav’ın konuşmaları 1 Temmuz 1977 tarihinde Özgür İnsan dergisinin 45. sayısında yazı dosyası olarak yayımlanır.

Kemal Tahir çalışmalarına en önemli bir katkılardan ilki 1979 yılında İskender Özsoy tarafından yapılan “Kemal Tahir Kaynakçası” adlı kitaptır. >>>

>>> Özsoy bu kitapta, Kemal Tahir’in ölümünden sonra onun hakkında çıkan gazete ve dergi yazılarını kaynakça olarak derler. Bu kitap daha sonra Kemal Tahir üzerine yapılacak çalışmalara kaynaklık edecektir.

1986 yılında Tülay Er’in “Kemal Tahir'in Altı Romanının Halk Bilimsel Açıdan Değerlendirilmesi” adlı çalışması yayımlanır. Bu çalışmada Kemal Tahir romanlarındaki folklorik öğelere yoğunlaşılmaktadır.

1987 Yılında Dursun Kırbaş’ın “Osmanlı Toplum Düzeni ve Kemal Tahir” adlı kitabı yayımlanır. Osmanlı toplum düzenin Kemal Tahir tarafından ele alınış biçimi dönemin tartışmaları ile ilişkili olarak incelenmektedir.

1995'te İsmet Bozdağ’ın “Kemal Tahir Sohbetleri” kitabı yayımlanır. Kitap Kemal Tahir’in evindeki sohbetlerle ilgili önemli bir tanıklıktır. İsmet Bozdağ bu kitapta, Kemal Tahir’in düşünce dünyasını ve dönemin olayları karşısındaki tepkilerini sohbetler üzerinden aktarmaktadır.

2000 yılında Halit Refiğ tarafından “Gerçeğin Değişkenliği: Kemal Tahir Kitabı” yayımlanır. Kitapta bir Kemal Tahir görüşmesinin yanı sıra Bülent Ecevit, Behçet Kemal Çağlar, Selahattin Hilav ve İlber Ortaylı’nın Devlet Ana romanı ile ilgili yazılarına yer verilir.

2003'te Sosyoloji Yıllığı (haz. E. Eğribel ve U. Özcan) “Kemal Tahir’in 30. Ölüm Yıldönümü Anısına” adlı derlemeyi yayımlar. Kitapta Baykan Sezer’in, Tahir üzerine iki yazısının yanında K. Kayalı, H. Bayram Kaçmazoğlu, C. Yazoğlu ve Naci Çelik Berksoy'un da yazıları vardır.

Yorgun Savaşçı romanının sinemaya uyarlanması ve ardından yakılmasını ele alan Ömer Serim’in “Devlet Yapar Devlet Yakar: Yorgun Savaşçı Olayı” adlı kitabı 2003 yılında yayımlanır

Bağlam Yayınları tarafından yayımlanan Biyografya serisinin 4. kitabının konusu Kemal Tahir’dir. 2004 yılında yayımlanan kitapta Ayşegül Yaraman, İskender Özsoy, Cengiz Yazoğlu ve Seçkin Sevim gibi isimlerle birlikte çeşitli yazarların yazılarına yer verilir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kemal Tahir’in doğumunun 100. yılı nedeniyle 2010'da “Kemal Tahir 100 Yaşında” adlı kitabı yayımlar. Editörlüğünü E. Eğribel ve M. Fatih Andı’nın yaptığı kitapta K. Tahir, romanları ve düşüncesi, birçok yazarın katkısıyla geniş bir çerçevede incelenir.

Kitap, Kemal Tahir Biyografisi ve Kaynakçası – Kemal Tahir ve Türk Toplum Düşüncesi – Kemal Tahir ve Türk Edebiyatı bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta Naci Çelik Berksoy ve İskender Özsoy’un Kemal Tahir biyografisine katkılar sunan yazıları bulunmaktadır.

2010 yılında yayımlanan önemli bir diğer yayın da editörlüğünü Kurtuluş Kayalı’nın yaptığı “Bir Kemal Tahir Kitabı Türkiye'nin Ruhunu Aramak” kitabıdır. Kemal Tahir’i farklı bakışlar üzerinden değerlendiren kitapta birçok ismin görüşüne başvurulur.

Doğan Ergun, Ezel Elverdi, İsmail Beşikçi ve Tevfik Çavdar kitapta yazıları bulunan isimlerden bir kaçıdır. Kurtuluş Kayalı tarafından yazılan giriş ve sonuç bölümleri ise Kemal Tahir çalışmaları için önemli kaynaklardır.

2010 yılında Kemal Tahir’in 100. doğum yılı nedeniyle İstanbul-Küçükçekmece Belediyesi de Özlem Fedai’nin editörlüğünde “Doğumunun 100. Yılında Kemal Tahir'i Hatırlamak” adlı kitabı yayımlar.

2010'da Fayrap dergisi 26. sayısında “Kemal Tahir'in Doğumunun 100. Yıl Dönümü” başlıklı dosyayı hazırlar. Dosyada Tahir; devlet, batı, yerlilik ve sosyalizmle ilgili düşünceleri ekseninde, Barkın Karslı, Ali Akyurt, Mesut Bostan, Salih Yurttaş ve Sadık Koç tarafından ele alınır.

Kemal Tahir üzerine en kapsamlı çalışmalardan birisi Hece Dergisi tarafından Türkiye’nin Ruhunu Arayan Aydın: Kemal Tahir adlı özel sayıdır. Ocak 2012 tarihinde 181. Sayısını Kemal Tahir’e ayıran dergide önemli isimlerin yazıları yer alır. >>>

>>> Kemal Tahir bu yayında Hayatı, Kişiliği, Düşüncesi - Romancı Olarak Kemal Tahir - Yazı ve Eserlerinin Açısı - Mektuplarıyla Kemal Tahir ve Soruşturma başlıklı bölümler ile ele alınır.

Ayrıca Yusuf Turan Günaydın ve Selma Günaydın tarafından hazırlanan Kemal Tahir Bibliyografyası da derginin Kemal Tahir çalışmalarına sunduğu önemli bir katkıdır.

2012 yılında ayrıca Kemal Tahir ile ilgili iki inceleme yayımlanır. Bunlar Sezgin Kızılçelik’in “Özgün ve Yetkin Bir Sosyal Teorisyen Olarak Kemal Tahir” ve Sezai Coşkun’un Esir Şehrin Hür İnsanı Kemal Tahir: İnsan, Eser, Fikir” adlı çalışmalarıdır.

2013 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Özcan Ünlü ve Cengiz Yazoğlu’nun hazırladığı “Kemal Tahir'in Düşünce Dünyasından (Notlar'ından Seçmeler)” kitabı yayımlanır.

İrfan Yiğit’in “Türkiyeli Bir Aydın Kemal Tahir” adlı kitabı 2013 yılında, Kemal Tahir’in hapishane hayatının bir kısmının geçtiği ve romanlarına konu ettiği Çorum’un Belediye Başkanlığı tarafında yayımlanır.

Halit Refiğ’in anıları üzerinden yazdığı “Kemal Tahir İle Birlikte” adlı kitap 2015 yılında yayımlanır. Kitap Halit Refiğ’in önemli tanıklıklarını içermektedir.

Notos Edebiyat Dergisi, "Dünden Bugüne Ne Değişti?" başlığı ile 2016'da yayınlanan 57. sayısında Kemal Tahir dosyası yapar. A. Ömer Türkeş, D. Hızlan, H. Yavuz, Duygu Köksal, Erol Köroğlu, Tuğba Doğan, N. Tosun ve Alper Akçam, Kemal Tahir romanlarını çeşitli açılardan ele alır.

Dergide ayrıca Oğuz Atay’ın 20 Nisan 1976 yılında Politika gazetesinde yayımlanan "Kemal Tahir ve Roman Geleneğimiz" adlı yazısı ile 1968 yılında Dost dergisinin 39. Sayısında Kemal Tahir ile yapılan bir röportaja da yere verilmektedir.

2017'de Tezkire Dergisi "Güncelliğini Kaybetmeyen Entelektüel" başlığı ile Kemal Tahir özel sayısını yayımlar. Özel Sayının alt başlığı ise “Şablon Dışı Sosyalizm, Öncü Kemalizm Eleştirisi, Başka Açıdan Osmanlı” ve “Tedirginlik, Tereddüt, Yok Sayma: Bir Kemal Tahir Dosyası”dır.

Dergide Emrah Beriş, Ercan Yıldırım, Yunus Şahbaz, Yakup Öztürk, Ferhat Eroğlu, Bedir Sala ve Nurettin Kalkan tarafından Kemal Tahir farklı yönleri ile ele alınmaktadır. Ayrıca Kurtuluş Kayalı ile yapılan “Kemal Tahir: Yok Sayılan Öğretmen” başlıklı söyleşi de dosyada yer alır.

2017 yılında Özgür Çırak’ın “Bir Fırtına Dindi” adlı biyografik romanı ve Muhammed Hüküm’ün “Şair Sosyolog Kemal Tahir” ve 2019 yılında ise Yüksel Yıldırım’ın “Kemal Tahir ve Osmanlılık” adlı çalışması yayımlanır.

2020 yılında Zeytinburnu Belediyesi tarafından düzenlenen geniş katılımlı “Üç Dönem Bir Aydın” adlı sempozyumda yapılan sunumlar 2021 yılında Zeytinburnu Belediyesi tarafından kitap haline getirilir.

K. Tahir üzerine yapılmış en kapsamlı yayın olan kitap Hayatı Kişiliği ve Etkileri – Düşünce ve Siyaset – Dil, Tarih ve Roman – Karşılaşmalar ve Tartışmalar – Osmanlı, Milli Mücadele ve Cumhuriyet – Kalemin İzinde, Dönemler ve Matbuat – Kemal Tahir ve Sinema bölümlerinden oluşur.

Asım Öz tarafından hazırlanan kitapta kırktan fazla ismin Kemal Tahir'le ilgili çalışması bulunur.Kurtuluş Kayalı, Cengiz Yazoğlu, Ezel Elverdi, D. Mehmet Doğan, İsmail Coşun, Ercan Kesal, İskender Özsoy, Ercan Yıldırım, Tanıl Bora, Ömer Faruk ve Asım Öz bu isimlerden birkaçıdır.

Zeytinburnu Belediyesi tarafından 2021 yılında yayınlanan bu kitap Kemal Tahir çalışmaları için önemli bir kaynak olma niteliği taşımaktadır. Kitap içeriği için bkz. zeytinburnu.istanbul/Document/FileM…

Dergi özel sayıları, kitap ve derleme kitaplar dışında Kemal Tahir, romanları ve Türk toplum tarihine ilişkin ileri sürdüğü tezler ile farklı yayınlarda birçok çalışmanın konusu olmuştur. Türk edebiyatının usta kalemini bir kez daha saygıyla anıyoruz.

Kemal TAHİR ile ilgili dosya, özel sayı ve kitap çalışmalarına ilişkin paylaşımı arkadaşımız Dr. Mehmet Güven AVCI @Guven_Avc hazırladı.

Çok teşekkür ederiz.

Güven AVCI’nın Kemal Tahir, Türk düşüncesi ve sosyolojisi alanlarında paylaşımları sürecek.