Thread by @yukselcayiroglu

Kripto Paralar
1. Son günlerde herkes bitcoinin ve daha başka kripto paraların İslam iktisadı açısından hükmünü soruyor. Bu konuda 07 Mart 2020’de “Helal Finans Açısından Kripto Paralar Çalıştayı” yapıldı. Bu çalıştayın “Sonuç ve Değerlendirme Raporunda” şu kararlar alındı:

2. (1) İslam açısından parada aranan ölçü, kıymette istikrar ve ona itibar edilmesidir. Bunun için de paraların arkasında bir garantör bulunmalıdır. Garantör toplum olabileceği gibi onu temsilen devlet veya başka bir müessese hatta paranın dayandığı sistemin kendisi de olabilir.

3. Para olarak kullanılan şeyin ölçüsü, ham maddesinin ne olduğu değil; insanların örfü, yani bir şeyi para olarak kabul etmeleri ve tedavülüdür. Anılan kriterleri taşıdıktan sonra paranın mal, maden, kâğıt, kaydî, elektronik ya da kripto birim olması arasında fark yoktur.

4. Bir şeyin içsel/hakiki değere sahip olup olmaması onun para olma hükmünü etkilememektedir. Nitekim Kur’an ve sünnette neyin para olup olmadığı konusunda bir tanım veya belirlemede bulunulmamıştır.

5. (2) Kâğıt paralardan itibaren tedavüldeki paraların tamamına yakınının itibari veya kaydi nitelikte oldukları unutulmamalıdır. Bunlar madeni paralar gibi hakiki bir değer içermediklerinden, manipüle, aldatma ve değeri dışında dalgalanmalara daha fazla açıktır.

6. Bu sebeple, paranın istikrar ve itibarını koruma imkânlarına yönelik araştırmalar yapılırken diğer taraftan kripto paralar gibi yeni paraların zayıf noktaları ve yol açacağı muhtemel mağduriyetler konusunda da toplum ve ilgili paydaşlar uyarılmalıdır.

7. (3) Kripto paralar konusunda ortaya konan çalışmaların çoğu en yaygını olan bitcoin merkezlidir. Halbuki yine blokzincir teknolojisi temelinde üretilen kripto para birimleri de bulunmaktadır. Çalışmalarda kripto paraların bir bütün olarak ele alınmalıdır.

8. (4) Mevcut değerlendirme ve fetvalarda bu paraların dayandığı blokzincir teknolojisinden bahsedilmemekte ya da bir bütün olarak sanki zikredilen olumsuzluklara tüm kripto paraların ve dayandıkları teknolojinin de caiz olmadığı belirtilmektedir.

9. Bundan sonraki çalışmalarda bu teknolojinin merkeze alınması daha gerçekçi sonuçlar verecektir.

10. (5) Kripto paralar ve dayandığı teknoloji konunun etik ve fıkhî boyutu yanında iktisat, finans, bilişim teknolojisi, mühendislik gibi farklı disiplinlerin ortak çalışma alanıdır.

11. Bu nedenle yapılacak değerlendirmelerin ilgili disiplinlerden uzmanların ortak çalışmasıyla oluşturulacak kurullarca alınması gerekir.

12. (6) Mevcut haliyle kripto paraların “para” olarak kullanımı, ortaya çıkan veya çıkması muhtemel olumsuzluklar sebebiyle İslami finans ilkeleri açısından uygun gözükmemekle birlikte bu, ilgili paraların dayandığı blokzincir teknolojisinden kaynaklı değildir.

13. Bu çerçevede İslami finans alanında da blokzincir teknolojisi yanında diğer finansal teknolojilerden azami derecede faydalanılması yoluna gidilmelidir.

14. (7) Kripto paraların bir takım olumsuz yönleri bulunmakla birlikte kara para aklama, illegal yapılara finans sağlama, belirsizliğe bağlı yüksek risk, para sahiplerinin meçhuliyeti, yasal dayanaktan yoksunluk gibi olumsuzlukları da barındırmaktadır.

15. (8) Dijital para birimlerinin üretiminde maliyetler yüksektir. Mecazen madencilik olarak isimlendirilen bu faaliyet için gerekli olan işlemcilerin ve bilgisayarların kurulumu pahalı, tükettikleri elektrik enerjisi oldukça fazladır.

16. Ayrıca üretim tedricen zorlaştığından çok fazla zaman almaktadır. Kripto paralarla ilgili değerlendirmelerde bu konu da göz önüne alınmalıdır.

17. (9) Kripto paralar, şifreli bir elektronik cüzdanda muhafaza edilmektedir. Dolayısıyla şifrenin unutulması veya başkaları tarafından ele geçirilmesi durumunda o paralara ulaşmak imkânsız bir hal alır.

18. Aynı şekilde bu paralara sahip olan bir kimsenin ölmesi halinde paraların miras yoluyla varislerine intikali ile ilgili bir düzenleme henüz söz konusu değildir. Bu da fıkhî açıdan malın korunması maksadına aykırı olarak görülebilir.

19. (10) Netice itibariyle kripto paraların aslen mubah oldukları; ancak bazı İslam hukukçularının bahsi geçen mahzurlara yol açtığından şeran sakıncalı sonuçlara götürmesi kesin veya kuvvetle muhtemel sedd-i zerai konular kapsamına dahil ederek caiz görmedikleri anlaşılmaktadır.

20. Bu olumsuzluklar ortadan kaldırıldığında veya minimize edildiğinde caiz olmalarının önünde bir engel kalmayacaktır.

21. (11) Son olarak bu konuyla ilgili daha kapsamlı ilmi toplantıların yapılması ve bu toplantılarda kripto para birimlerinin teknolojisi, niteliği (mal, değer, para), kullanımından kaynaklı spekülatif sorunların boyutu gibi hususlara yoğunlaşılmasına ihtiyaç vardır.

22. Bu konuda yapılmış, "Kripto Para Birimleri ve Fıkhi Açıdan Değerlendirilmesi" isimli şu çalışmaya da bakılabilir:
isefam.sakarya.edu.tr/wp-content/upl…

23. Konu hakkında daha geniş bilgi sahibi olmak isteyenler ise "FIKHÎ AÇIDAN KRİPTO PARA SİSTEMİ" isimli şu yüksek lisans çalışmasına bakabilirler:
nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET000…

24. Bu da konuyla, "İSLÂM HUKUKUNA GÖRE KRİPTO PARA BİRİMİNİN PARA OLMA KEYFİYETİ: BİTCOİN ÖRNEĞİ" başlığı altında yapılmış konuyla ilgili diğer bir yüksek lisans çalışması:
acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/1145…