Thread by @FatihKumas4

1) Türkiye'deki inançsızların bazıları eşine nadir rastlanacak seviyede sığdır. Din hakkında bildikleri, sloganvari ezberler haricinde ciddi bir şey değildir. Bu seride Müslümanların Dünya bilim düşünce hayatına olan katkılarını Batılıların tespitleri ile göstermeye çalışacağım:

https://twitter.com/ebabahan/status/1373467805274755072

2) Fransız felsefeci Dr. Jacqueline Russ, Türkçeye Avrupa Düşüncesinin Serüveni (L'aventure de la pensée européenne) olarak çevrilen kitabında, Arap-İslam bilimsel düşüncesinin Avrupa'daki kültürel atmosferin oluşumuna etkilerine dair diyor ki:

3)) XII. yüzyılda, pahalı eşyalar, baha­rat ve ipek gibi nadir ürünler ve aynı zamanda el yazmaları Doğu'dan, Bizans'tan gelir. Arapça aracı rolü oynar, zira Aristoteles ile Euklides'in eserleri Müslümanlara ait kütüphanelerde bulunur.

4) Yu­nanca ve Arapça el yazmalarının peşine düşen Hıristiyan entelektüel­ler ve aynı zamanda çevirmenler Aristoteles'in eserlerine ait çevirileri, Euklides'in matematikle ilgili eserlerini ve Batlamyus'un astronomi çalışmalarını Batı'ya taşırlar.

5) Batı'nın kültürel gelişimi, Arapça'dan Latince'ye yapılan çeviriler nedeniyle, Yunanlar'ın ve Araplar'ın yap­tığı katkıların izlerini taşır (sf. 71). Arap düşüncesiyle kurulan yakın bir ilişki, Batılı matematikçilere kendi metotlarını geliştirme olanağı sunar.

6) Henüz X.yüzyılda, Fran­sız Gerbert İspanya'daki Arap okullarında eğitim gören ilk Hıristiyanlardan biri olmuştur. Alman İmparatoru III. Otto'nun danışmanı, Reims ve Ravenne başpiskoposu ve 999 yılında Papa olan Gerbert Avrupa'daki büyük düşünce hareketinde yer alır.

7) Xl. yüz­ yılda, Arap dilinde yazılan matematiksel çalışmalar, özellikle Toledo' da kurulan bir araştırmacılar topluluğu tarafından tercüme edilir. Peki Arap düşüncesiyle kurulan bu yakın ilişki nasıl bir sonuç vermiştir?

8) Avru­pa'da cebir tarihinin ilk dönemlerinde, İspanya'da yaşayan Robert de Chester, Harezmi'nin eserlerini çevirir ve cebir terimi (algebre) bu­ radan çıkar. Kısacası, Avrupa'daki bilginlerin dikkatini çeken şey cebir ve trigonometri olmuştur.

9) Xll . ve XII . yüzyılın kavşağında, İtalyan Leonardo Fibonacci , Araplar'dan öğrenilen hesaplama ilkelerini Batı dünya­sında yaygınlaştırır ve "Arap rakamları" denilen rakamların kullanıl­masına önayak olur. (sf.84)

10)Henüz XII. yüzyılda,Chartres merkezli entelektüel kesimler de­neysel bilimin yarattığı merak ve heyecanı dile getirirler. Fakat Chartres ekolünün yanında, doğa konularına yönelik bir bilimsel metodun oluşmasında rol oynayanlar, Arap bilimine ait çalışmaları tercüme edenlerdir.

11) Matematik bilimleriyle ilgili düşünceler konu­sunda dile getirdiğimiz olgularla bu alanda da karşılaşmaktayız. Bu bağlamda, İngiliz kökenli Adelard de Bath, Arap di­linde yazılmış bilimsel çalışmalar için gerçekleştirdiği Latince versi­yonlar nedeniyle bu konuda temel

12) bir rol oynar. Doğa Meseleleri (1111-1116 tarihleri arasında yazılmıştır) adlı çalışmasında, Adelard de Bath bilimsel bir metodun oluşturulmasıyla ilgilenir. Burada Oxford hocalarının güzel çalışmalarından ve matematiksel fizik ala­nında geliştirdikleri taslak düşüncelerden

13) henüz uzağızdır; fakat bilimsel gözlem doğrultusunda gösterilen istek ve kaygılar net bir biçimde ortadadır. Dolayısıyla, bilimle ve deneysel metotla ilgili modern düşüncelerin oluşumunda Arap dünyasının yarattığı etki her alanda kendini gösterir.

14) Söz konusu etki bilimsel düşüncenin oluşu­muna yön vermiştir: Chartreslı bilim insanları da gözlem kavramına öncelik veren Arapça kaynaklardan etkilenmişlerdir.(sf.89)

15)Müslüman matematikçilerin dünya kültürüne önemli katkıları olmuştur.Bernard Lewis diyor ki;Çin'den kağıdın ve ar­dından kağıt yapım tekniğinin getirilmesi ile Hindistan'dan basamaklı sayı sisteminin ve sıfırın alınması büyük bir bilimsel ve edebi rönesansa giden yolu hazırladı

16) üstelik rönesans teriminin alışılagelmiş biçimde yakıştırıldığı Avrupa'daki akımdan yüzyıllar önce..(Çatışan Kültürler, sf. 8-9).

Bu konuda F. Benson Stonaker "Meşhur Matematikçiler" kitabında Hind sayı sistemini geliştiren büyük Matematikçi Harezmi ile alakalı diyor ki:

17) Harezmi'nin bu dönem matematiği üzerindeki etkisi çok büyüktü, çünkü sadece Hint rakamlarının değerini takdir etmemiş, aynı zamanda bu konuda küçük bir kitap da yazmıştır. Bu kitap ne çok yer gezdi!

18) Arapça olarak, o dönemde İspan­ya'yı da içine alan Müslüman dünyasını dolaştı. Birkaç yüzyıl sonra, bu kitap muhtemelen, Elementler'i çeviren İngiliz keşiş Adelard tarafından Latince'ye aktarılmıştı.

19)Harezmi'nin bir başka önemli eseri de Fonksiyon Bulma ve Denklem Hesabı idi. Bu metin Latince'ye çevrildi ve 16. yüzyıla kadar Avrupa üniversitelerinde başlıca matematik kitabı olarak kullanıldı. Bu eser el-cebr veya genel kullanım şekliyle cebir kelimesini takdim etti.(sf.29)

20) Müslümanlar Yunanlıların matematik, astronomi ve optikteki başarılarını çok daha ileriye gö­türmüşlerdir. Müslümanlar klasik uygarlığın bu bü­yük mirasını özümseyerek ve ona kendi yaptıklarını da ekleye­rek Batı'ya geçirebilmişlerdir.(Cambridge İslam Ülkeleri Tarihi,sf.23-24)

21) Will Durant diyor ki: İbn-i Heysem'in(Avrupa dilerindeki adı Alhazen), Avrupa ilmine büyük etkisi olmuştur. Eğer o olmasaydı bir Roger Bacon'un adı bile duyul­mazdı. Bacon, Opus Maitus adlı eserinin hemen her sayfasında onun adını zikreder. Kepler'e gelinceye kadar,

22) Avrupalıların bilgisi İbn-i Heysem'in ışık çalışmaları üzerine kurulmuştu. Daha geniş bilgiyi bu Yüksek Lisans tezi'nin 65. sayfasından itibaren okuyabilirsiniz : acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstrea…

23) Bunlara ilaveten bazı kitaplardan bahsetmek istiyorum :

a) İspanyol bilim tarihçisi Juan Vernet'in Türkçe'ye "Avrupa İslam'a Neler Borçlu" kitabı, Endülüs'ün İspanya ve Avrupa üzerindeki etkisini anlamak için önemli bir eser: amazon.com/Avrupa-Islama-…

24) b) Sicilya'da Normanlar ve Müslümanlar" adlı kitap da bir zamanlar musluman adası olan Scilya üzerinden tercümelerin Avrupa'ya geçişini ve rönesans'a etkilerini anlamak için önemli:kitapyurdu.com/kitap/sicilyad…

25) c) İşte tam bu konularda George Saliba'nın " İslam Bilimi ve Avrupa Rönesansının Oluşumu" adlı eserinin de okunması gerekir: kitapyurdu.com/kitap/islam-bi…

26) d) Montgomery Watt insaflı bir oryantalist olarak kabul edilir ama kendi adıma söyleyecek olursam, bazı yazdıklarını okuyunca oldukça basit denilebilecek çıkarımlar yaptığını görmüştüm. Fakat "İslam Avrupa'da" eseri bu konuda okunabilir: kitapyurdu.com/kitap/islam-av…

27) e) Düşünce dünyasındaki muslumanlarin etkilerine bakılacak olunursa, Charles E. Butterworth'un Kassel ile birlikte "İslam Felsefesi'nin Avrupa'ya Girişi" olarak Türkçe'ye tercüme edilen ve mevzuya dair tebliğlerin derlendiği bu eser de okunabilir: kitapsepeti.com/urun/detay/kit…

28) f) Batı dillerine de vakıf ve önemli bir felsefe uzmanı olan Abdurrahman Bedevi'nin " Batı Düşüncesinin Oluşumunda İslam'ın Rolü" eseri de okunması gerekir: kitapyurdu.com/kitap/bati-dus…

29) Bernard Lewis diyor ki; Çin'den kağıdın ve ar­dından kağıt yapım tekniğinin getirilmesi ile Hindistan'dan basamaklı sayı sisteminin ve sıfırın (müslümanlar tarafından) alınması büyük bir bilimsel ve edebi rönesansa giden yolu hazırladı;

30) üstelik rönesans teriminin alışılagelmiş biçimde yakıştırıldığı Avrupa'daki akımdan yüzyıllar önce..(Çatışan Kültürler, sf. 8-9).

31) Daha bunlar gibi bir çok örnek gösterebiliriz. Müslümanlar dünyada düşünce-bilim ve inancı harmanlayıp çok büyük bir coğrafyada medeniyet inşa etmişlerdir. Ve suanki medeniyetin bilim ve düşünce noktasında müslümanlara minnettar olması gerekmektedir.

32) Artık o eskidendi, İslam ile bilim uyuşmaz, veya İslam bilime manidir gibi sözler cahilliğin en koyusu olarak kabul edilebilir. Bu konuda en son dünya çapındaki bilim tarihçisi Fuat Sezgin'den alıntı yapmak istiyorum:

33) Genç kuşakların Türk okullarında bizim kuşaklarımız­daki gibi, Müslümanların bilimler tarihindeki yeri ile ilgili, ne kadar farklı olumlu veya olumsuz şeyler öğrendiklerini bilemiyorum.

34) Ama bu hususta gözden kaçmayan bir gerçek var ki o da genellikle Müslümanlar, bu arada Türkler İslâm kültür dünyasının bilimler tarihindeki yerini ya çok az biliyorlar, ya hiç bilmiyorlar, yahut da bu kültür dünyasına karşı çok yanlış görüşler taşıyor­lar.

35) Batı dünyasının bugünkü üstün durumu birçok Müslümanda özellikle Türklerde adeta bir aşağılık duygusu uyandırıyor.. 60 yıllık çalışmalarımda her gün biraz daha fazla İslâm uygarlığını tanımanın ve tanıtma­nın Batı dünyasına ulaşma davası bakımından en sağlam,

36) daha doğrusu tek yol olduğuna inandım (İslâm Kültür Dünyasının Bilimler Tarihindeki Yeri sf.22).

Bu seriyi yazmaktaki amacım sadece bu kişiye cevap vermek değildi, daha önceden yazdigim şeyleri derleyip merakı olan arkadaşlara bir katkısı olabilir diye aktarımda bulundum.