Thread by @FatihKumas4

1) Hocaefendi, Kalbin Zümrüt Tepeleri'nin Esma-i Hüsna bahsinde, mevzu ile alakalı daha fazla okuma yapmak için tavsiye ettiği kitaplardan birisi, Gazzâlî’nin “el-Maksadü’l-Esnâ" eseridir. Bu seride Esma-i Husna ve ahlaki eğitime dair o eserden bazı bilgiler derlemeye çalıştım:

2) Gazzali diyor ki: Her kimin Esma-i Hüsnâ'dan nasibi, sadece lafızlarını işit­mek, lügat bakımından tefsir ve vaz'ını bilmek ve manasının Al­lah-ü Teâlâ hakkında sabit olduğuna kalbi ile inanmaktan ibaret kalırsa, şüphesiz o insan talihsizdir ve derecesi düşüktür.

3) Halk arasında (böyle insanların) övünecek bir şeye sahip olduğu söylenemez. Çünkü lafızları işitmek, sesleri işitmeye yarayan kulak vasıtasının selame­tine bağlıdır ki, bu meziyet hayvanda bile mevcuttur.

4) Lafızların mana ve istimalini anlama keyfiyetine gelince, bu, Arap lisanına vakıf olmaya bağlıdır ki, bir lügatçi ve hatta geri zekalı bir bedevi bile bu mertebeyi onunla paylaşır.

5) Sözü anlamaya başladıktan sonra bu manalar çocuğa telkin edilirse kabul ve telakki eder, kalbi ile inanır ve gönlünü kesin olarak o manalara bağlar. Alimle­rin ekserisinin mertebesi de işte budur.

6) Gazzali Esma-i Hüsna'nın üç şekilde anlaşıldığını ve o isimlerin manalarına insanın kendisini benzetmeye çalışması gerektiğini söylüyor, ve buradan ahlaki dersler çıkarıp diyor ki:

7)(Esma-i Hüsna'ya yaklaşımda isabetli görüş sahipleri) O sıfatlardan mümkün olanı elde etmeye,onunla ahlâklanmaya, onun güzellikleri ile nefsini tezyin etmeye çalışır­lar.Kul böylece Rabbani, yani Rabb Teâlâ Hazretlerine yakın ve melaikeden meydana gelen mele-i âlâya refik olur.

8) Nitekim onlar yakınlık bisatı (yaygısı)dırlar. Her kim onların sıfatlarından bir benzeyiş kaparsa onları Hak Teala Hazretlerine yaklaştıran sıfatlarından ne miktar elde etmiş ise o miktar yakınlık kazanmış olur.

9) Hak Teâlâ Hazretlerine sıfat yönünden yaklaşmanın kapalı bir manâ olduğunu ve kalplerin bu hususu kabul ve tasdikten istinkâf etmeye(kaçınmaya) meyyal bulunduklarını ileri sürerek "meseleyi, inkarcıların inkar gücünü kıracak şekilde vuzuha kavuştur;

10) mese­lenin hakikati izah edilmedikçe birçoklarının bu meyandaki tu­tumları inkara yakındır" dersen, cevaben derim ki:
Sen ve sarıklı cahiller mertebesinin biraz ilerisinde olan da bilir ki; varlıklar, kamil ve nakıs varlıklar olarak ikiye ayrılır.

11) Kamil, kemal dereceleri her ne kadar mütefavit (birbirinden farklı) olur­sa olsun, nakısdan daha üstündür. Kemilin müntehâ (en son mertebe)si Bir'e(Allah'a) mahsustur; hatta mutlak kemal sahibi ancak O'dur. Diğer varlıklar mutlak kemal sahibi değillerdir.

12) Her biri, izafet sebebiyle değişen kemâlâta sahiptir. Onların ekmel (en kamil)'i, mutlak kemal sahibine en yakın olanlarıdır. Mekan ve mesafe yakınlığını değil, rütbe ve derece yakınlığını kastediyo­rum.

13) Sonra varlıklar, canlı ve cansız olarak da ikiye ayrılır. Biliyor­sun ki, canlı cansızdan daha üstün ve daha kamildir ve canlıların dereceleri üçtür:

Meleklerin derecesi. İnsanların derecesi ve hayvanların derecesi. (Biz özette insanların uzerinde duracağız)

14) İnsan, iki derece arasında orta mertebede bu­lunmaktadır. Sanki insan, hayvaniyet ve melekiyetten mürekkeb (terkib edilmiş) bir varlıktır. Başlangıçta (çocuklukta) hayvaniyet ciheti daha galiptir. Çünkü önceleri yürümek ve kımıldamak suretiyle mahsus (duyulan)'a yaklaşıldığı

15) zaman ancak idrak edebilen duygulardan başka bir idrake sahip değildir. Beden hareketine muhtaç olmaksızın ve eşyayı idrak etmek için temas ve yakınlık aramaksızın göklerin ve yeryüzünün alemlerine, hatta mekanda yakınlık ve uzaklıktan münezzeh olan hususların idraki­ne nüfuz

16) eden aklın nuru ile aydınlanıncaya kadar bu durum devam eder. Ayni zamanda önceleri onun varlığına hakim olan şey, şehvet ve öfkesidir. Kendisinde olgunluk arama isteği so­nuç ve akıbet düşüncesi, şehvet ve öfkenin icaplarına karşı isyan belirinceye kadar bu iki unsurun

17) tesiri altında kalır. Şayet şehvet ve öfkesini yener, onlara, malik olur ve onlar, kendisini kumanda' ve idare edecek güçte olmazlarsa, bu bakımdan meleklerden bir benzeyiş almış olacaktır. Keza, nefsini hayâlât ve mahsusattan keser, hiç bir his ve hayalin erişemeyeceği

18) hususlann idraki ile ünsiyet peyda ederse, meleklerden bir ben­zeyiş daha almış olacaktır. Çünkü hayatın hususiyeti idrak ve aklidir. Noksanlık, itidal ve kemal bu iki şeye racidir. Bu iki hususi­yette ne derece meleklere uyarsa: o nispette hayvaniyetten uzak ve melekiyete

19) yakın olur. Melek ise Allah'a yakındır. O hal­de yakına yakın olanın da yakın olması gerekir.
Diyeceksin ki, bu sözden anlaşılan zahir mana kul ile Hak Teâlâ Hazretleri arasında benzerlik bulunduğunu gösterir. Çünkü kul, Allah'ın ahlakı ile ahlâklandığı vakit

20) O'na müşabih (benzeyen) olur. Oysa şer'an ve aklen bilinmektedir ki, Allah'ın eşi ve ben­zeri yoktur. Allah hiç bir şeye benzemez ve hiç bir şey de O'na benzemez. Buna cevaben derim ki:
Allah-ü Teâlâ hakkında menfi olan mümasebetin manasını her ne şekilde anlarsan anla,

21) O'nun eşi ve benzeri bulunmadığı­nı bileceksin. Şöyle ki herhangi bir vasıfta ortak olmanın mümaseleti(benzemeyi) gerektireceği zannedilmemelidir. Birbirine benze­meyen ve birbirinden son derece uzak olan iki zıddın birçok sıfatlarda ortak oldukları görülmektedir.

22)Nitekim siyah, araz olma, renk olma, gözle görünme ve diğer bazı hususlarda beyaza ortak olmuştur.Bu durumda bir kimse "Allah-ü Teâlâ mahalle muhtaç olmayan mevcuttur ve o, Semi, Basir, Alim, Mürid, Mütekellim, Hayy, Kadir ve Fail'dir" der ve insan da böyle oldu­ğunu söylerse,

23) onu müşebbihe fırkasından mı görecek ve misil ispat ettiğine mi hüküm vereceksin? Heyhat.. Durum zannettiğin gibi değildir. Eğer böyle olsaydı bütün insanların müşebbihe olmaları gerekirdi: Çünkü en azından vücud sıfatında müşareket vardır. Vücud ise müşabeheti,

24) hatta nev'iyet ve mahiyette mü­şareketten ibaret olan mümaseleti andırıcıdır.

1) Konuya yardımcı makaleler: Sufilere gore Esma-i Husna: isamveri.org/pdfdrg/D229321…

2) Esma-i Hüsna’ya Risale-i Nur Penceresinden Yeni Bir Bakış: koprudergisi.com/guz-2007/esma-…

3) Cemil Tokpınar abi de bu konuda yazmıştı : zamanaustralia.com/2019/04/allahi…

Bahsi geçen eser ile alakalı tanıtıcı bir bilgi: islamansiklopedisi.org.tr/el-maksadul-es…

Alıntıların geçtiği kitaba buradan ulaşabilirsiniz: hepsiburada.com/esma-ul-husna-…