Thread by @LvdSt

Op verzoek van @hrmn78 een taalkaartje over de kalkoen proberen te maken. Dat is nogal een karwei, want de kalkoen is etymologisch gezien best een hoofdpijnvogel. Iedereen denkt dat-ie ergens anders vandaan komt en allemaal zitten ze mis. (1/11) #taalkaartjes

De kalkoen kwam van oorsprong voor in Noord-Amerika, en werd daar door de Maya's al gedomesticeerd. Vervolgens ontstond een soort omgekeerde Columbus-verwarring: Europeanen dachten dat het dier uit India kwam, net als het reeds bekende parelhoen. (2)

Daarom noemde Fransen, Russen, Turken en vele anderen het dier naar India. Soms stond er in eerste instantie nog een aanduiding van de vogel voor, maar die is meestal weggevallen. Dan resteert dus iets als dinde (d'Inde), indyk of hindi. (3)

Wij Nederlanders waren iets specifieker, en noemden het dier naar de Indische havenstad Calcoen, ofwel Calicut, tegenwoordig Kozhikode (niet te verwarren dus met Calcutta). Die variant kreeg behoorlijk wat navolging, tot in Japan aan toe zelfs. (4)

En in Europa in Scandinavië, Finland en de Baltische staten, al is het Lets een vreemde eend in de bijt. Daar gebruiken ze dan weer een woord voor patrijs uit Indische(!) talen om een kalkoen aan te duiden. (5)

Op de Britse eilanden, Portugal en Noord-Macedonië is sprake van andersoortige topografische verwarring. De Engelse dichtten de vogel een Turkse afkomst toe, de Macedoniërs noemden het dier naar Egypte. De Portugezen waren met Peru nog relatief warm. (6)

De etymologie in de rest van voormalig Joegoslavië is onduidelijk. De variant 'puran' (Slovenië, Kroatië) zou ook naar Peru kunnen verwijzen. Het in Servië en Bosnië gebruikelijke ćuran lijkt daarop, maar ligt weer dichter bij 'kur', een Slavisch woord voor 'haan'. (7)

Die etymologie komt ook voor bij het Tsjechisch en het Roemeens, dat als Romaanse taal dus uit het Slavisch geleend heeft. Verder noemen de Spanjaarden de kalkoen eigenlijk een pauw en betekent het Slowaakse woord vreemd genoeg zeeman. (8)

Opvallend is dat het Albanees ook naar de zee lijkt te verwijzen, maar daar ben ik bij gebrek aan kennis van de taal niet helemaal zeker van. Ook hier zou mee kunnen spelen dat de vogel van ver kwam, maar dat is misschien etymologie van de koude grond. (9)

Het Italiaans is de enige taal die zeker een onomatopee (klanknabootsing) gebruikt als naam. Voor het Duitse Truthahn zou dat ook kunnen gelden, maar of dat zo is, is onduidelijk. 'Trut' zou ook naar dröten (dreigen) en de agressie van het dier kunnen verwijzen. (10)

Maar het beste woord is hier toch van de Luxemburgers, die blijkbaar als enige zagen wat een lelijk beest zo'n kalkoen eigenlijk is. En het daarom maar gewoon een snothoen hebben genoemd... (11/eind)