Thread by @Liberal_India1

मामु कहानी सुनाते रह गये और लडके ने चांद चुम लिया - अमोल उदगीरकर
२०१२ मध्ये व्हिएन्नामध्ये एक जागतिक कॉन्फरन्स भरली होती. त्यात चर्चेचा विषय होता 'शाहरुख खान अँड ग्लोबल बॉलिवुड'. भारतासारख्या प्रचंड वांशिक, भाषिक आणि धार्मिक वैविध्य असणाऱ्या देशात एक अल्पसंख्य

समुदायाचा, मध्यमवर्गीय घराण्यातून आलेला मुलगा सुपरस्टार होतो आणि त्या देशाच्या धर्मनिरपेक्षतेचा चेहरा बनतो, ही फार दुर्मीळ घटना आहे. त्यावर या कॉन्फरन्समध्ये चाळीस देशांमधून आलेल्या विविध क्षेत्रांतल्या तज्ज्ञांनी चर्चा केली. असा बहुमान एखाद्या भारतीय नटाला मिळाल्याचं

दुसरं उदाहरण सापडणं अवघड आहे.आमीर खानची फिल्म चारशे करोडच्या क्लबमध्ये गेली असेल किंवा सद्यस्थितीत सलमान खान हा बहुतेक देशातला सगळ्यात मोठा स्टार असेल,पण शाहरुखबद्दल जे औत्सुक्य किंवा जिज्ञासा सर्वत्र आहे,ती त्यांच्याबद्दल नाहीये.याची कारणं शाहरुखच्या मुळांमध्ये शोधावी लागतात.

सलमान आणि आमीर हे मुंबईतच मोठ्या फिल्मी घराण्यात सोन्याचा चमचा तोंडात घेऊन जन्माला आले. शाहरुख हा खऱ्या अर्थानं 'आउटसाइडर' आहे. दिल्लीतल्या एका मध्यमवर्गीय घरात जन्माला आलेल्या शाहरुखला कुठलीही फिल्मी पार्श्वभूमी नव्हती. आजूबाजूच्या लोकांचा विरोध आणि उपदेश बाजूला सारून हा पोरगा

स्वप्ननगरीत आला आणि सगळ्यात मोठा स्टार बनला हे कुठल्याही परिकथेपेक्षा कमी नाही.त्याला 'ब्लॅक फ्रायडे'मधला एक डायलॉग खूप फिट बसतो- ‘मामु कहानी सुनाते रह गये और लडके ने चांद चुम लिया.’शाहरुख नावाचा धूमकेतू जेव्हा उदयाला येत होता,तेव्हा आमीर आणि सलमान अगोदरच पदार्पण करून स्टार बनले

जागतिकीकरण आपल्या घरात आलं होतं. संगणकाचा चंचुप्रवेश झाला होता. राम जन्मभूमी आंदोलन ऐन भरात होतं आणि हिंदू-मुस्लिम यांच्यातली दरी रुंदावत चालली होती. एकूणच आपलं अति मर्यादित जग बदलायला लागलं होतं. बर्लिनची भिंत पडली होती, सोव्हिएत रशियाचं विघटन झालं होतं.

सध्या देशातलं एकूणच वातावरण धार्मिक केंद्रीकरणाकडे झुकत आहे. शाहरुख या केंद्रीकरणाच्या कचाट्यात सापडला आहे. मला स्वतःला शाहरुख नट म्हणून कधी आवडतो, कधी आवडत नाही. पण त्याने शून्यातून जग उभं केलं आहे त्याबद्दल आदर वाटतो.

त्याचं 'वानखेडे'वरचं बेबंद वर्तन बघून त्याला शिव्याही घालाव्याशा वाटल्या होत्या. पण कसाही असला तरी तो देशद्रोही नाही, याची मला खात्री आहे. त्याला त्याच्या धर्मावरून कायमच 'धर्मपरीक्षा' द्यावा लागल्या आहेत. एकदा एका 'क्रिकेट सामन्यात' तो पाकिस्तानी ड्रेसिंग रूममध्ये गेला,

तेव्हा गदारोळ उडाला होता. त्याच्या आयपीएल टीमने पाकिस्तानी खेळाडूंना संधी दिली, तेव्हा काही वशिष्ट वर्तुळात बरीच कुजबुज झाली होती- 'बघा गेला की नाही शेवटी जातीवर?' बाकीच्या अनेक संघांनीही पाकिस्तानी खेळाडूंना घेतलं होतं, मात्र त्याच्या मालकांचं नाव 'खान' नव्हतं!

माय नेम इज खान' आला तेव्हाही ‘बघा, बघा’चे सूर पुन्हा उमटले. ‘मोदी पंतप्रधान झाले तर मी देश सोडून जाईल’ हे त्यानं कधीही न केलेलं विधान बिनदिक्कत त्याच्या नावावर खपवलं गेलं. हे समजून न घेता अनेक अर्धवट लोक ‘कधी जाणार पाकिस्तानात?’, असं अजूनही त्याला डिवचत असतात.

तो मोठा सुपरस्टार आहे. बाहेरून दाखवत नसेल, पण त्याला या सगळ्याचं वाईट वाटत नसेल काय? ज्याचे वडील स्वातंत्र्यसैनिक होते, त्याला निव्वळ त्याच्या विशिष्ट आडनावामुळे ‘पाकिस्तानात चालता हो’ असं लोक सांगतात. आयुष्यात काहीही चमकदार न केलेली माणसं आणि 'आम्ही कर भरतो'

ही देशभक्तीची व्याख्या असणारे लोक आपल्या जातीची, धर्माची, राष्ट्रवादाची 'कलेक्टिव्ह' जबाबदारी एखादा कलाकार, साहित्यिक किंवा खेळाडूवर का टाकत असावीत? आम्हाला आवडेल ते, पटेल तेच बोलावं अशा भाबड्या अपेक्षांचं काय करायचं?

शाहरुख काही मर्यादा पुरुषोत्तम नाही. त्याच्यात अनेक दुर्गुण आहेत. पण ते आपल्यात नाहीयेत का? त्याच्या चुकांची शिक्षा म्हणजे डायरेक्ट 'देशनिकाला'? पण देशातले लाखो-करोडो लोक त्याच्यावर प्रेम करतात. त्याच्या छोट्या चुका पोटात घेतात. आपला देश सहिष्णू आहे (अजून तरी )

हीच बाब अधोरेखित करतात, पण शंकेचे काळे ढग जमा होत आहेत हेच खरं. 'चक दे इंडिया'मधला एक प्रसंग. महिला टीमच्या कोच पदासाठी मुलाखत देऊन कबीर खान त्याच्या मित्रासोबत बाहेर पडतो. त्याचा मित्र त्याच्या भूतकाळाचा संदर्भ देऊन म्हणतो, "एक गलती तो सबको माफ होती है यार." त्यावर केविलवाणेपणा

आणि उपरोधिकपणा यांचं मिश्रण असणारं हसू चेहऱ्यावर आणून तो फक्त म्हणतो, "सबको?" आणि आपली पुराणी स्कूटर घेऊन ध्यानचंदच्या पुतळ्यासमोरून निघून जातो. पडद्यावर तो प्रसंग वठवताना त्याला फारसा त्रास झाला नसावा. या सीनची रंगीत तालीम तो रोजच करत असतो!