,
6 tweets,
3 min read
Read on Twitter
1836'da Illinois nehriyle Michigan gölünü bağlayacak 100 millik bir kanal yapılmaya başlanır. 2 metre bile derinliği olmayan bu göleti yapmak eyaleti neredeyse iflas ettirir ancak 1848'de yapımı biter. O arada etrafında arsa rantı bile oluşur. Aynı yıl Chicago trenyolu da biter. 
Aynı anda gelen bu 2 ucuz ulaşım yolu; tahıl, kereste, tuz ve hayvan trafiğinde patlama yaratır. Bunu fırsat bilen 82 işadamı "neden boş oturuyoruz" diyip bir ticaret odası kurarlar. İlk başta boş boş otururlar 😅 Hatta üyeler gelsin diye ücretsiz içki ve abur cubur verirler.
Fakat bollaşan emtia, hızlı bir şekilde el değiştirme ihtiyacı duyar ve Chicago Board of Trade aracılık yaparak işlem hacmi kazanır. Tahıl o kadar bollaşır ki, çiftçi asansöre yüklerken alındı belgesini alıp uzaklaşır. Artık alıcı, satıcıları görmemektedir; ürünler standartlaşır.
Bir noktada artık asansöre binmesi beklenmeden "gelmek üzere" olan ürünlerin belgeleri işlem görmeye başlar. FUTURE ismi verilen bu kontratların piyasasını yapan aracılara plunger (spekülatör) denir. Bunlardan bazıları sahte asansör alındı'ları satar; bunlara da "operatör" denir.
Fiyatların sürekli oynaması ve açığa satışların iflaslar yaratması; halkı galeyana getirir. Borsa binasını basmayı bile denerler. Anti-manipülatif kurallar getirilse de türev piyasa çok sevilmez. "Salon (pit) sadece 20 metre eninde, ama cehenneme gidiyor!" diye bir söz de vardır.
Yıllar içinde pek çok borsa "sesli müzayede", yani bağırarak işlem yapan brokerlardan elektronik ortama geçer. Hızla katlanan işlemler sayesinde, asansör alındı'larından 100 yılda $600 trilyonluk türev hacimlerine gelinir. CBOT ve birkaç borsada bu kaotik ortam yine de sürüyor. #
