Thread by @MarathiDeadpool

एवढी महान संतसाहित्य परंपरा, ब्रिटिशकालीन समाजसुधारकांचा वारसा आणि महापुरुषांची अखंड फौज वारसरूपी पाठीशी असताना.. आज आपल्याला एका श्वासाच्या ऑक्सिजनसाठी तडफडावं लागत असेल तर त्या परंपरेचे खरे वारस आपण आहोत का..?
येत्या चार दिवसात महाराष्ट्र दिन आहे..

#महाराष्ट्रदिन #थ्रेड #म

रात्रंदिन आम्हा युद्धाचा प्रसंग। अंतर्बाह्य जग आणि मन॥
इति संत शिरोमणी जगद्गुरू श्री संत तुकोबाराय.

महाराष्ट्रसमाज आणि एकूणच भारतवर्षात गेली सताठशे वर्ष जी काही सामाजिक कूस बदल घडली. त्यात सिंहाचा वाटा हा संत साहित्यास जातो.

जवळपास १३व्या शतकाच्या उत्तरार्धापासून हा समाज एका अंदाधुंदीस सामोरा गेला, आजही जातोच आहे.त्यातून मार्ग दाखवण्याचे काम संत साहित्य इमानेइतबारे करत आहे.अगदी आजही.
संत साहित्याचा आवाका भला थोरला आहे. त्यातील प्राणप्रिय असणाऱ्या जगद्गुरू श्री संत तुकोबारायांविषयी सुरवातीला चार शब्द.

तुका म्हणजे परिस्थितीने रंजलेला-गांजलेला आणि समाजकंटकांना भिलेला, त्यात आपल्या कजाग बायकोला त्रासलेला वगैरे अशी जी पूर्वग्रहदूषित प्रतिमा निर्माण केली गेली..ती पहिल्यांदा आपण पुसायला हवी.
तत्कालीन काळात दांभिक आणि छळवादी पुरोहितशाही विरोधात बंड करण्याचं सामर्थ्य म्हणजे तुकाराम.

उजळावया आलो वाटा। खरा खोटा निवाडा॥
अशा आत्मबळाने व्यवस्थेशी उभा दावा मांडणारा प्रत्येकजण तुकाराम आहे.
आम्ही झालों गावगुंड। अवघ्या पुंड भुतांसी॥
हे करायला जी ताकद लागते ती ताकद आहे तुकाराम.
त्याकाळी आपल्या साहित्यातून समाजाला दिशा देणारा तुकाराम आजही दीपस्तंभासारखा दिशादर्शक आहे.

आम्हा घरी धन शब्दांचीच रत्ने। शब्दांचीच शस्त्रे यत्न करू॥
असे म्हणत साडेचार हजार अभंग आणि कवितेतून सामाजिक सुधारणेचा, नैतिकतेचा आणि बंडखोरीचा वसा लीलया पेलणारे जगद्गुरू म्हणजे संत श्री तुकोबाराय.
संतसाहित्य हा काही फक्त धार्मिक अंगाने विचार करून लिहलेला ऐवज नाही हे सत्य आहे.

संतसाहित्य हा एक भाग आहे संतचळवळीचा आणि संतांच्या समाजसुधारनेचा.
१३ व्या शतकाच्या उत्तरार्धातही महाराष्ट्राची परिस्थिती काही बरी वाटावी अशी न्हवतीच..त्याकाळी यादवांची सत्ता होती.. म्हणायला फक्त मोठे राजे.. प्रजा ही नेहमीच वंचित आणि जातीपातीच्या उतरंडीत पिचलेली हे नेहमीच चित्र.

ज्ञानेश्वर माऊलींनी तेंव्हाच लिहून ठेवलंय.. 'जे अवृष्टीचेनि उपद्रवे। गावलें विश्व आघवें॥' म्हणजे दुष्काळाचा सोस तेंव्हाही होताच आणि कुळवाडीना कर हा भरावाच लागायचा.
'कुळवाडी रिणे दाटीली।' हा तो उल्लेख.
तत्कालीन परिस्थितीत ज्ञानोबा आणि लेकरांची हालत समाजाने कशी केली सर्वश्रुत आहे.

पुढे १७ व्या शतकात तुकोबाराय म्हणतात.. 'अभक्त ब्राम्हण जळो त्याचे तोंड। काय त्यासी रांड प्रसवली॥' म्हणजे जातीव्यवस्था आणि समाजरीत ही अजूनपर्यंत तशीच सोसत राहिला होता हा समाज.
पुढे अनेक समाजसुधारकांना समाजसुधारणेचं बाळकडू पाजण्याचं आणि संतसाहित्याचे परिस्थिती निर्माणाचे कार्य ते.

त्याही अगोदर १३ व्या शतकात चक्रधरांनी चातुर्वर्ण्य, समाजास बाधित व्रतवैकल्य, स्त्री शोषण, अस्पृश्यता यावर विपुल लेखन केलं.. 'लीळाचरित्र' हा ऐवज आजही वाचनीय आहे. कारण २१ व्या शतकात भारतात पचायला जड जाणारा विचार या संतांनी १३ व्या शतकापासून मांडले..यातच त्याचं मोठेपण आहे.

ज्ञानोबांच्या काळातील नामदेव महाराज ही पट्टीचे संत साहित्यिक.. निवृत्ती-ज्ञानदेव-सोपान-मुक्ताई-एकनाथ-नामदेव-तुकाराम. हा अखंड वारसा जपणारी ही शृंखला आजही वैयक्तिक आणि सामाजिक जीवन योग्य मार्गावर आणल्याशिवाय रहात नाही.
नामदेव महाराज आणि तुकाराम महाराज यांच्यात ३ शतकांची लांबी आहे.

या ३०० वर्षात समाजाचा पुरता ऱ्हासच झालेला पहायला मिळतो.
तुकाराम महाराजांचा जन्म १६०८ चा.. सगळीकडे अंदाधुंदी माजलेला तो काळ.. जुलूम जबरदस्ती, बलात्कार, खंडणी, धर्मांतर यास उत आलेला तो काळ.. सगळं काही सत्तेसाठी करण्याचा विचार त्याही काळी होता.ब्राम्हण क्षत्रियही सत्तापिपासू बनले.

अशा वातावरणात कसला धर्म, कसली माणुसकी आणि कसली नैतिकता? तेंव्हा ते लिहतात.
'संता नाही मान। देव मानी मुसलमान॥
ऐसें पोटाचे मारिले। देवा आशा विटंबीले॥
घाली लोटांगण। वंदी नीचाचे चरण॥'

आज २१ व्या शतकातील आपली परिस्थिती आणि त्यातल्या त्यात अलीकडचा काळ जर पाहिला तर अंगावर काटा येईल.

अंधश्रद्धेस वाहिलेला हा समाज आहे की काय? अस वाटावं अशी परिस्थिती गेल्या साताठ वर्षात उभी राहिली..यास जबाबदार कोण?
'एकदा का लाज खुंटीला टांगून ठेवली की, नेसुचे फेडून डोक्याला गुंडाळायला वेळ लागत नाही.'
हे आत्ता आठवलं, कारण भारतवर्षात काल-परवा दोन गोष्टी घडल्या..निवृत्तीच्या.

त्यातील एक म्हणजे सरन्यायाधीश शरद बोबडे आणि दुसरे म्हणजे मुख्य निवडणूक आयुक्त सुनील अरोरा. या दोघांत देशास अधिक अधोगतीला नेणारी कारकीर्द कोणाची? याबद्दल फार काही चर्चेचा खल करावा लागणार नाही.. कारण गेली वर्षभर या दोघांचे कारकीर्द एकास झाकावे आणि दुसर्यास काढावे अशीच आहे.

त्याबद्दलचा वृत्तांत आजच्या लोकसत्तात आलेलाच आहे.
वरती म्हनलं तो वारसा मिरवण्यास आपण पात्र आहोत का? या प्रश्नाचं उत्तर म्हणून हे निवृतीचं उदाहरण दिलं.
कारण सध्याच्या परिस्थितीस जबाबदार कोण?तर अंतिमतः सरकार आणि जनता यांच्यात जो जबाबदारी झटकण्यास टाळाटाळ करेल तो जबाबदार असेल.

समाजात नुसतं श्रेष्ठ साहित्यिक आणि विचारवंत जन्माला आले म्हणून समाज प्रगल्भ होत नसतो.. हे सत्य ठरविण्यास जगास भारताइतकं उत्तम उदाहरण शोधूनही सापडणार नाही.. हा नाकर्तेपणा आपण आपल्या कपाळकरंट्या भूमिकेने मिळवलेला आहे..त्याबद्दल आता कपाळमोक्ष न करता अंग झटकून काम करणं गरजेचं आहे.

आपल्या भूमीत निर्माण झालेलं साहित्य आतातरी आपण कोळून प्यायला हवं..त्यातून जो सकस विचारी खुराक बुद्धीस मिळेल त्यातूनच आपल्याला २१ व्या शतकाची ऊर्जा अनुभवायला मिळेल.. न पेक्षा आपण २१ व्या शतकातील २१ वर्ष वाया घालवलीच आहेत.. ती पुढची अजून २१ शतकं अशीच वाया जातील.. कळावे..!❤️

@LetsReadIndia आणि चमूने एक आगळा वेगळा उपक्रम समाजमाध्यमातून #महाराष्ट्रदिन निमित्ताने सुरू केलेला आहे.. त्यास खूप खूप शुभेच्छा.. आणि आजच्या विषयास अनुसरून संतसाहित्य आणि समाजसुधारणा याविषयी हा छोटासा धागा समर्पित.. #खूपप्रेम ❤️

साभार- महितीजाल, लोकसत्ता आणि तुका'राम'दास

@Omkara_Mali @SahilVastad @Nilesh_P_Z @DrVidyaDeshmukh

#threadकर