Thread by @Lloyd_cymru

James Jeffrey tarafından kaleme alınan yazı iki gündür #Suriye konularıyla ilgili kişilerce paylaşılıyor. Farklı analizler yapıldı, ben size tarih- politika- ekonomi içeren bir görüş belirtmek istedim. Uzun ama adım adım giden bir yazı hazırlamaya çalıştım
foreignpolicy.com/2022/12/09/us-…

Süper Güç hüküm sürdüğü çağın icinde yaşayan insan üzerinde çok güçlü etki oluşturur. Hatta öyle abartılar ortaya çıkar ki sanki süper güç her hamlesinde doğru, hedefe yürüyen, sarsılmaz bir strateji izler. Gerçekler bize tam tersini gösteriyor...inceleyelim!

Ünlü Macar Tarihçi Pal Fodor'un Osmanlı imparatorluğunun yükselişi üzerine güçlü bir analizi vardır. Ona göre 1530lardan sonra Osmanlı stratejik üstünlüğünü kaybetmişti. Yani aslında güçlüydü ama daha güçlü olma şansını Mohaç sonrası fırsatını oyalanarak kaybetmişti.

Nüfus bakımından ikinci, kisi başına düşen gelirde, toplam üretimde muhtemelen ilk sıradaydı ( Bazı iktisat tarihçilerine göre Ming/Çin bu konuda öncüydü), hatta 1 asır sonra bile, 17.yy yazarı Trajano Boccalini'ye göre ordusu disiplinli bir makina( saat gibi isliyor der)'dır.

1530lardaki büyük Alman seferine çıktığında hazinesi en zengin rakibi Papalıktan 6 kat fazlaydı. Toprakları hala büyüyordu ama birşeyler alttan alta gelmekte olan fırtınayı haber veriyordu. Öncelikle stratejik hedefleri belirsizdi. Viyana'yı almakta ısrarcı değildi, Iran

seferleri mevsimler sürüyor ama nihai sonuç gelmiyordu. Kızıldeniz'den Portekiz atılsa da anlamsızca Hint Denizinde zaman harcanıyordu. Hindistan yarım adasına asker çıkarılmış, sonuç alınamamıştı...dusman kimdi? Osman Gazi ve Fatih'in kızılelması gibi bir hedef var mıydı?

Bence yoktu...zira Osmanlı doğal sınırlarına ulaşmış, büyük imparatorlukların hepsinin kaçınılmaz girdabına girmişti. Gücünü korumak için heryerde ve her konuda olmaya çalıştıkça eriyordu...eridigini anlaması için stratejik bir planı olmalıydı ama yoktu.

Gücünü korumak için askeri harcamalar arttı, asker sayısı arttı, buna rağmen stratejik çıkmazla beraber ağır yük Anadolu'da Celâli Isyanlariyla patlak verdi ( Mini buzul cağının etkisini göz ardı etmiyorum- Sam White'ın eserlerine bakınız)... hala süper güçtü ama aksıyordu.

Bir başka süper güç...Britanya imparatorluğu 7 yıl savaşları ile Fransa'nın kolonilerine el koydu, peşi sıra gelen masrafların yükü ile ABD koloni ayaklanması başladı. Toprak kaybetti, ama yine de toparlandı. Sanayi devrimi filizlendi. Osmanlı sonrası Türkiye'sinin 1950de

rakamsal olarak ulaştığı şehirli/köylü nüfus oranına Britanya daha 1850lerde varmıştı bile. Yenilgiler ve maglubiyetlerden ders alarak Britanya imparatorluğu büyüdü. Sonra her süper gücün düştüğü tuzağa düştü, heryerde olmak herseye karışmak hastalığı onu da yakalamıştı.

Afrikadaki Boer savaşı Londra'nın Viyana'sıydı. Harcanan para ve insan kaybı muhteşem süper güç için bile fazlaydı. Imparatorluğun sembolü Kraliçe Victoria tahta çıkışının 60.yılını kutlarken (1897), Diomand Jubilee olarak bilinir, çoktan eski kolonisi ABD'nin sanayi üretiminin

gerisinde kalmıştı. Almanya, yeni çağın teknolojisi (20.yy ilk yarısına kadar sürdü- Tesla'ya göre elektronik asla bu elektrik tekonolojisini geçemezdi tam tersi oldu) elektrikli aletler üretiminde Avrupa ve dünya lideriydi...sonrası malum, büyük yıkım olan 1.Dunya savaşı...

Savaş bittiğinde Ingiltere yenenler kulübünün lideriydi, Ama zamanın Genelkurmay başkanının ifadesiyle Batum'dan Basra'ya oradan Mısır'a ve Ren nehrine kadar heryerde ordusu dağınık halde ve yorgundu. Askeri terhis etmezse bir ordu isyanı başlayabilirdi.

Londra'nın ABD'ye olan toplam borcunu nasıl ödeyeceğini bilen de yoktu. Osmanlı'nın 1600lere girerken yıpranmış ordusu ve bitik ekonomisi( stratejik hedefsizlikle) cisimleşmiş halde Britanya'da şekil bulmuştu...

Yukarıdaki iddama döneyim, 17.yydaki bir Italyan ( Trajano) düşünür için Osmanlı veya 1919'da Istanbuldaki Ingiliz Muhipleri Cemiyetini ziyaret eden Damat Ferit için Britanya aynı şeyi ifade ediyordu. Hata yapmaz, devrilmez, her hareketinde gizem ve deha olan büyük güç...

Suriye-2022:
Ortalama bir West Point mezunu ABD subayı için Suriye güvenli, askeri olarak düşük riskli bir bölge. En büyük rakiplerinden Rusya'nın saçma hataları ile eriyip gittigini gözlemlerken keyif de alıyor olsa gerek. Oysa mensubu olduğu süper gücün nominal ve

kümülatif olarak insanlık tarihinin en pahalı ordusu çoktan Viyana'sını yaşadı. Bugün müstakbel kapışma alanı olan Pasifik'teki en yakın tehdidi nasıl karşılayacağı şüpheli. O askerin Suriye'deki görevini tanımlayan diplomat için ( buraya Jeffrey, McGurk veya Pompeo koyun)

işler daha karışık. ABD Viyana'sı Irak'tan ne umup ne bulduğunu daha anlayamamışken simdi de az maliyetli ( sahada ölen personel sayısına göre maliyet analizi Kissinger'dan beri uygulanır, giden para simdilik dolar hakimi için önemsiz bir ayrıntıdır) Suriye'de stratejik kargaşada

5 sene önce, ABD'nin liberal düşünce kuruluşlarına göre, Sincar'dan Akdeniz'e uzanan bir dost devlet hem uygun boru hattıyla Kuzey Irak petrolünü taşıyacak, hem bu devlet Iran'ı kontrol edecek hem de dinci grupların yükselişini durduracaktı. Macron ve Trump'ın

ilk görüşmesinde ( hani şu gırgır konusu olan Macron'un sırıtarak tekrarladığı sarılıp öpüşmeli toplantı) Macron basın önünde 'Iran'ı Akdeniz'den uzaklastiracagiz...' diyerek kavramları birbirine karıştırmış, zaten Lübnan iç savaşından beri Akdeniz'de olan Iran'ı lafzan

zikrederken sirkatini söylemişti. ABD'li diplomatın stratejik körlüğü petrol parası ile süslenerek Paris'e de havala edilmiş, Macron'u afallatmisti.( Chirac olsaydı teklifi yapanları azarlar, hicbir Fransız askerini Suriye'ye yollamazdı)...Turkiye'nin Suriye operasyonları,

Esad'ın yıkılmaması, Rusya'nın Akdeniz kıyısını yeni kurulacak devlete vermektense tüm Suriye'yi ateşe vermeyi düşünmesi...kisacasi iddalı stratejiden geriye ne kaldı şüpheli. Yukarıya dönüp, bağlayalım: süper gücü gözlemleyen bizler gizem, plan, akıl oyunları arıyoruz; oysa ki

ortada ne plan var ne de plan diye servis edileni yüklenecek bir ABD müesses nizamı. Jeffrey'in yazısı bu durumu anlatıyor. Yazının içeriğinde söz dinlemeyen bir ypg, Fırat'ın doğusunda ABD ile çalışan, batısında Türkiye'ye saldıran ( bu nasıl birseyse artık!), Irak'ta ise

ABD beklentilerine set çeken ( pkk, ABD'nin Kuzey Irak ve Iran stratejilerine zarar veriyor) bir örgüt var. Ve bununla ne yapacağını bilemeyen bir süpergüç...Daha anlatacak cok sey var ama ne yer müsait ne de okuyucu sabırlı. Simdilik burada duralım!!

Benim fikrime göre ABD-TR ilişkileri çok önceden yıpranmıştı. Bununla ilgili bir yazı için 👇

https://twitter.com/Lloyd_cymru/status/1590424899570782209?t=gZ6A7TrNfUVQFIjMPT4YMA&s=19