@IvoKnotnerus heeft een heel informatieve draad geschreven over marktwerking. Ter aanvulling volgt hier een draadje over het professionele perspectief op zorg en markt. /1
Ivo gebruikte het concept dienst, uitgaand van vraag en aanbod, gerelateerd aan een door het individu gewaardeerd ‘goed’. Zorgverlening volgens dit perspectief is een -bijzondere- dienst. Ik wil hier iets over professionaliteit toevoegen. /2
Het professionele perspectief zegt iets over de positie van de deelnemers aan de transactie. Er is een uitvoerige literatuur over wat een professie onderscheidt van een ‘gewoon beroep’ (bijv encyclopedia.com/science/encycl… ). Essentieel onderdeel is het dienen van een moreel ideaal. /3
‘Moreel ideaal’ kun je vertalen als dat professies, via het ‘maatschappelijk contract’, waarden dienen die een samenleving breed onderschrijft. Zorg is zo’n waarde, die wordt verder gedifferentieerd in kwaliteit, toegankelijkheid & doelmatigheid van zorg, rechtvaardigheid etc. /4
Professies hebben kennis en expertise, consistent met hun rol om die zorgwaarden te dienen, en hebben een gekwalificeerde, efficiënte autonomie. De maatschappij investeert in gespecialiseerde opleiding zodat de professional daarna niet voortdurend aangestuurd hoeft te worden. /5
Dit leidt tot een zekere hiërarchie bij professies en een professionele telos: het morele doel waarnaar de handelingen zich richten. Voor de meeste zorgprofessies is de telos: de kwaliteit van zorg aan het individu. /6
Dit verklaart deels, maar niet helemaal, waarom iets als (financiële) efficiëntie niet als eerste op het netvlies staat van de professional. Maar voor dat laatste is er nog een belangrijkere reden: differentiatie. /7
In veel sectoren is sprake van voortschrijdende (taak)differentiatie: activiteiten worden opgesplitst en gespecialiseerd, centrale controle en sturing lastiger. Weber schreef al over de noodzaak van bureaucratie om de centrifugale effecten van differentiatie tegen te gaan. /8
Professionals snappen dit en ook dat daar reducties voor nodig zijn. Professionals maken dagelijks vertalingen van abstracte reducties naar unieke individuele situaties en terug. Dit alles binnen redelijke grenzen, zo niet dan neemt men zelf de handschoen op: Ontregel de Zorg. /9
Taakdifferentiatie maakt dat je minder zicht op het geheel hebt. In een grote instelling worden (kostenverdelings)keuzes op enige afstand gemaakt van de professional, die vervolgens verneemt wat in financiële zin van hem verwacht wordt, bijv. x% productie. /10
Op die wijze kan er een disconnect groeien tussen de kosten en de professionele telos: ik doe mijn ding binnen de (financiële) marges die door de controller gegeven zijn, ieder zijn rol. Dan kun je dus krijgen “Ik ga over zorg, niet over geld.” /11
Een ander essentieel onderscheid tussen een professie en een ‘gewoon beroep’ is de beroepscode die stelt dat het publiek belang boven het eigenbelang gesteld moet worden. Dat is natuurlijk niet een dichotomie, maar wel een belangrijke en relevante leidraad. /12
Voor ‘zorg’ geldt sowieso dat, als we praten in termen van rationeel eigenbelang, we die term nogal breed moeten invullen. Zorg is een evolutionaire noodzaak en voor velen iets van intrinsieke waarde. Compliceert een transactionele benadering. /13
Economen vangen dit door eigenbelang breed te definiëren, waarbinnen dan het warme gevoel van altruïsme valt, als een plusje voor jezelf. /14
Deze week zagen we deze factor in de praktijk: professionals die meteen elders konden beginnen en daarmee baanzekerheid, inkomen etc. konden winnen, verkozen om te blijven werken om de continuïteit van zorg te borgen. /15
Een zorg voor professionals is de vraag of ‘zachte waarden’ als vertrouwen, continuïteit & cultuur voldoende meegenomen worden in sommige economische perspectieven op zorg. Zogenaamd zachte waarden zijn effectief én efficiënt: zie bijv. de literatuur over ‘common factors’. /16
Vandaar dat vanuit het perspectief van de zorgprofessional Bruins' omschrijving van een ziekenhuis als ‘een stapel stenen’ een enorme schoffering is. /17
Iets anders is het ‘Malle Pietje Punt’ noem: het punt waarop de discrepantie tussen eigen altruïstische inzet zonder 'beloning' en een immorele of demoraliserende context te groot wordt. Op gegeven moment zegt iemand: ‘Ik ben Malle Pietje niet,’ en vertrekt. /18
Om goede zorg te behouden zijn economie en bureaucratie even hard nodig als de moreel gedreven professionele inzet om de harde kanten daarvan te verzachten en zorg persoonlijk en humaan te houden (kudos aan verpleegkundigen/helpenden in deze!). /19
De faillissementen van deze week tonen scherp de verschillende rollen in deze. Hopelijk vormen ze in al hun tragiek ook een aanzet tot meer wederzijds begrip en gezamenlijk optrekken om herhaling van de chaotische afwikkeling te voorkomen in een toekomstig scenario. /einde
