१८५७ - १८५९ च्या बंडानंतर इंग्रजांना पळता भुई थोडी झाली. जेमतेम कसेबसे त्यांनी या क्रांतीवर नियंत्रण मिळवले. क्रांतिकारी नेत्यांमध्ये एकसूत्री समन्वय नसल्याने प्रामुख्याने क्रांती फसली. पण, इंग्रज या मुळे पुढच्या काळात कोणतीही जोखीम पत्करायला तयार नव्हते.
१८५९ च्या परील नंतर क्रांती शमल्यावर भारताच्या सत्तेची सूत्र ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनी कडून ब्रिटिश राजघराण्याकडे हस्तांतरित होण्याची प्रक्रिया सुरू झाली. याचाच एक भाग म्हणून भारताचे व विशेषकरुन मराठ्यांचे निःशस्त्रिकरण सुरू झाले.
याला, भारतीय मूळ लष्कराचे सर्वसामान्य निःशस्त्रीकरण असे म्हटले गेले. याद्वारे, सर्व भारतीय मूळ असलेले लष्कर जे ब्रिटिश इंडियन आर्मी मध्ये समाविष्ट करण्यात आले होते ,त्यातील अनेक रेजिमेंट नेस्तनाबूत म्हणजे रद्द करण्यात आल्या.
ज्या काही मोजक्या रेजिमेंट कायम ठेवण्यात आल्या त्या सर्वांची पारंपरिक शस्त्रे जप्त करून, ब्रिटिश इंडियन आर्मी च्या सर्वसामान्य लष्कराची शस्त्रे कायम करण्यात आली.
सर्व भारतीय मूळ असलेली शस्त्रे जप्त करण्यात आली.
सर्व भारतीय मूळ असलेली शस्त्रे जप्त करण्यात आली.
शस्त्रे बाळगण्यासाठी परवाने असणे अनिवार्य करण्यात आले. विना परवाना शस्त्र बाळगणे गिन्हा ठरवण्यात आला.
इंग्रजांनी सर्व घटनेत बसवून आणि सनदशीर पद्धतीने अमलात आणले, हे लक्षात घेतले पाहिजे. कुठेही कायद्याच्या बाहेर मनमानी कारभार केला नाही.
इंग्रजांनी सर्व घटनेत बसवून आणि सनदशीर पद्धतीने अमलात आणले, हे लक्षात घेतले पाहिजे. कुठेही कायद्याच्या बाहेर मनमानी कारभार केला नाही.
१८६१ साली ही सर्व बहुतांश शस्त्रे जी काही उत्तम अवस्थेत आणि उच्च दर्जाची होती ती लंडनला पाठवण्यात आले. जी सामान्य दर्जाची व घडणीची होती ती नष्ट करण्यात आली.
ज्या कुटुंबांचा १८५७च्या बंडात प्रत्यक्ष सहभाग नव्हता व त्यांच्याकडे शस्त्रे नव्हती त्यांना परवाने देण्यात आली.
ज्या कुटुंबांचा १८५७च्या बंडात प्रत्यक्ष सहभाग नव्हता व त्यांच्याकडे शस्त्रे नव्हती त्यांना परवाने देण्यात आली.
टॉवर ऑफ लंडन या ब्रिटिश राजघराण्याच्या खासगी राजशाही किल्ल्याच्या शस्त्रागारात ठेवण्यात आले. याच राजवाडा वजा किल्ल्यात राजघराण्याची सर्व खासगी जडजवाहीर व मुकुट आदी रत्ने ठेवलेली आहेत.
थोडक्यात, शत्रूच्या वारसा आणि जिन्नसांची ही योग्य जपणूक आणि सन्मान करणे हे इंग्रजांकडून शिकण्यासारखे आहे.
छायाचित्र १: मराठा मुल्हेर मुठीचा खंडा
छायाचित्र २: मराठा इंदोरी चांदीची नक्षीकाम केलेली कट्यार
छायाचित्र ३: मॅचलोक प्रकारातील बंदूक
छायाचित्र १: मराठा मुल्हेर मुठीचा खंडा
छायाचित्र २: मराठा इंदोरी चांदीची नक्षीकाम केलेली कट्यार
छायाचित्र ३: मॅचलोक प्रकारातील बंदूक
वरील सर्व शस्त्रे मराठा संस्थानिकांनी असून टॉवर ऑफ लंडन येथे ठेवण्यात आली आहेत
© Maratha Arms, Armour & Artillery
© Maratha Arms, Armour & Artillery
