,
18 tweets,
4 min read
Read on Twitter
Leuk geschreven essay van Rutger Bregman in @TrouwRelFil Is de mens van nature goed? trouw.nl/religie-filoso… Maar het is wel héél kort door de bocht... >
Het essay is geheel bepaald door de tegenoverstelling van 'wereld A' (hulpvaardig) en 'wereld B' (ieder voor zich). Bregman beweert dat vrijwel elke denker tot nu toe beweerde dat we in wereld B leven, terwijl 'de wetenschap' bewijst dat we in wereld A leven. Mensen deugen.>
Daarbij leent hij die mooie term 'vernistheorie' van Frans de Waal. Maar hier begint ook het probleem. Want is dit heus een nieuw inzicht? Helemaal niet. > 
Bregman beweert dat er 'talloze intellectuelen' zijn die de vernistheorie aanhangen en dat deze 'diepe wortels' heeft. Dat lijkt me echt onzin. De gedachte dat de mens 'van nature' anderen naar de keel vliegt, is juist een modern idee. >
Ik ben echt benieuwd welk klassieke denker of christelijke theoloog Bregman heeft gevonden die beweerde dat de mens van nature een wolf is boor anderen (met excuus aan de wolf). Die gedachte komt bij Hobbes vandaan, die juist bewust afstand nam vd christelijke traditie.
Ik ga hier maar niet de lange reeks voorbeelden noemen van klassieke denkers, kerkvaders en andere theologen die schreven over de 'natuurlijke deugden', de 'natuurlijke wet', de restanten vh beeld Gods in ons, etc etc. >
Zelfs de calvinisten, die misschien wel het somberste mensbeeld hebben, beweerden niet dat de mens geen enkele innerlijke deugd heeft, of dat de wereld zonder sterke overheid per se een zooitje wordt. Zie bv dit citaat uit de Dordtse Leerregels.
En dan had je nog de voorzienigheid Gods. En de genade. Of (Puriteinen!) zie Jonathan Edwards over deugden. Heus, die mensen zaten allemaal in Bregmans wereld A. In elk geval niet in B. >
Die zgn 'vernistheorie' is, behalve op Hobbes, eerder terug te voeren op de mix van vulgair darwinisme en roofkapitalisme (Carnegie, etc) in de 19e eeuw. 'Survival of the fittest'. De Waal zegt dat overigens ook duidelijk. >
Bregman herontdekt dus in feite een oude traditie. Niet voor het eerst dat dingen die grote denkers al eeuwen zeiden nu triomfantelijk worden opgedist als wetenschappelijke ontdekkingen. Maar Bregman geeft er wel een typisch moderne, romantische draai aan >
Namelijk: we moeten meer vertrouwen op de natuurlijke goedheid vd mens en dan kunnen we de samenleving 'totaal anders' inrichten. En daar zitten we natuurlijk bij Rousseau (bouw scholen, breek gevangenissen af), niet meer bij de Grote Traditie vh Westen. >
Want die grote denkers uit het verleden waren, met al hun geloof in een zekere natuurlijke deugdelijkheid, ook diep onder de indruk van onze ongeneeslijke 'propensity to fuck things up' (als u me deze quote van Francis Spufford vergeeft). >
Of, zoals Theodor Holman geloof ik zei: ik kan wel zes miljoen redenen bedenken waarom de mens niet deugt. Anders gezegd: wereld A en B zijn op papier leuk te scheiden, maar de realiteit is complexer, tragischer ook. Ze lopen door elkaar heen. >
De gedachte dat wereld A aan zal breken als we maar wat meer vertrouwden op de menselijke goedheid en de boel 'totaal anders' inrichten geurt naar de vele pogingen sinds Rousseau (te beginnen in 1789) om het kwaad te localiseren in 'systemen', 'verkeerde opvattingen', etc. >
En waar al die pogingen op uitgelopen zijn, is een terreur vd goede bedoelingen. Omdat je vroeg of laat de vraag krijgt: wie staat ons toch in de weg bij het realiseren van utopia? En wat kunnen we daaraan doen. Die geschiedenis mag inmiddels bekend zijn. >
Paradoxaal genoeg levert een politiek op basis van dit romantische geloof altijd weer een dwangstaat op. Ik ben voor het beperken van overheidsmacht en het stimuleren van burgerinitiatief, maar eerder omdat ook een overheid tot kwaad geneigd is en dus niet te groot moet zijn. >
Enfin, stimulerend, sympathiek, maar imo veel te schematisch essay. Het boek is vast beter. Kan niet anders. Moet wel.
Tot zover de meditatie. Allen een goede zondag!
