“Eski günler geride kaldı, bir daha dönmeyecekler” söylemiyle liradan 6 adet 0’ın törenle atıldığı 2005’ten beri bir şeyler hakikaten değişti ancak başka birtakım şeylerse kemikleşerek kalıplaştı.
“3 haneli enflasyondan buralara indirdik yetmez mi” derler; dünyada birçok ülkede enflasyonun 0 olduğunu söylemezler.
Hepsini açıklayacağız! Başlayalım.
Bir futbol karşılaşmasının ilk ayağında 5 gol yiyip ikincisinde yalnızca 3 gol yiyince; ‘enflasyon 2 gol düştü’ diye sevinmektir.
İlki son 1 aydaki ikincisi ise son 12 aydaki fiyat değişimini gösteriyor. Madem öyle neden TV haberlerinde baz etkisi diye bir şey duyuyorum? Çünkü mevsimsellik ve maaş zammı hesabı nedeniyle genel adet yıllık enflasyondur.
Hesaptan çıkan aydaki enflasyon çok yüksekse, yeni gelen aydaki enflasyon yüksek bile olsa enflasyon düşmüş olur.
Ne zaman mesela? 1 Ocak 2003 sanırım fazlaca anlamlı olur.
1 Ocak 2003’ten 31 Aralık 2019’a kadar geçmiş olan 17 yıllık AKP iktidarında enflasyon ne kadar?
Daha da açık konuşalım tüketicinin sepeti ne kadar zamlanmış?
%377.
1985-2002 arasındaki bir önceki 17 yıllık süreçte enflasyon %433510.
Yani fiyatlar o dönemde sadece artmamış adeta patlamış; bu oranı okumak bile zor!
Geçmişte 3 haneli enflasyonlar yaşadık diye son dönemdekine benzer bir şekilde tek haneli %8-9 bandındaki süreklilik arz eden fiyat artışını küçümsemek çok tehlikeli olur.
Özetle o günlerden bugünlere yalnızca Türkiye değil, Dünya çok değişti.
Bu konuya ‘dünyada enflasyon eğilimi nasıl’ kısmında birazdan ayrıntılı bir biçimde değineceğiz.
Bunu hesaplamak tüketicileri temsil eden bir sepete ihtiyacımız var.
Enflasyon hesaplamasında sıklıkla “pinpon topu var ama şu yok bu yok” deniyor ya, işte o konu tam da burada devreye giriyor.
Hesaplama için Türkiye’nin tüm bölgelerinde yaşayan tüm vatandaşların tüketim paketlerinin (mal ve hizmet dahil) ortalaması alınıyor
Ya pinpon topu? Listede pinpon topu özel olarak yok ama başta futbol topu olmak üzere spor aletlerinin toplam payı %0,08.
Türkiye’de okuma alışkanlığı ve alternatif medyaya erişim sıklığı oldukça düşük; haliyle şu anda okuduğunuz bu yazıya muhtemelen orta-üst ve üst kültür-gelir düzeyindeyseniz erişeceksiniz.
Yani fiyatların toplandığı işyerleri ve tarihlerle bir manipülasyon denenebilir; anketlerdeki varsayımlar değiştirilebilir.
Son olarak konuya isim vermeden uzman görüşüyle cevap vereyim. Finans sektöründeki ekonomist/ araştırmacı arkadaşlarım, enflasyonu ayda 1 kere çok bilinen marketleri ve benzinlikleri gezerek öngörmeye çalıştıklarını söylediler.
TÜİK Türkiye’yi 81 il olarak değil, 26 istatistiksel bölge olarak inceliyor ve bu verileri 2003 değil, 2005 başından itibaren sunuyor. Sonuç sürpriz çünkü 2005-2019 arasındaki 15 yılda birçok bölgedeki fiyat artışı birbirine oldukça yakın
Enflasyonun başka zararları var mı? Öngörülebilir olmadığı müddetçe belirsizlik artar, planlama zorlaşır, yatırımlar riskli hale gelir.
Peki bu hedef başarıldı mı? Son 8 yılın tamamında enflasyon hedefi tutturulamadı; hatta 2018 yılında hedefin 4 kat üstüne çıkıldı. tcmb.gov.tr/wps/wcm/connec…
Bu zor ama güzel hikâyenin yazılabilmesi için Şu Çılgın Türkler’e çok ihtiyaç olacak!