Weer een draadje. Vooral bedoeld voor iedereen die er nu een heel sterke mening voor of tegen de boeren op nahoudt, maar deze protesten absoluut niet aan had zien komen. (1/24)
De onvrede die de agrarische sector nu ventileert, heeft zich jaar na jaar opgebouwd. De stikstofmaatregelen van nu zijn vooral de druppel die de emmer doet overlopen. Intussen speelt een lastig economisch én sociaal probleem. (2/24)
Boeren zitten in een landbouwsysteem dat van alle kanten knelt en onder druk staat. Dat heeft zich vanaf WOII zo opgebouwd. Op initiatief van de overheid. Onder het mom van 'nooit meer honger, betaalbaar voedsel voor iedereen'. (3/24)
Dat systeem groeit overigens al lang niet meer. Ten opzichte van 1990 zijn er nu minder koeien en varkens, ongeveer evenveel kippen en overigens wel vele malen meer geiten in Nederland. (4/24)
Wel groeien veel bedrijven steeds groter (en neemt het aantal boeren dus af). Dat is een markttendens die je best kan vergelijken met bijvoorbeeld de retail. (5/24)
Veel mensen kopen een behoorlijk deel van hun kleding bij de Primark. Want het ziet er best leuk uit en is vooral ook erg betaalbaar. Anderen gaan naar een speciaalzaak voor kleding met een goed verhaal, maar een hogere prijs. (6/24)
De V&D en de Blokker zitten daar ergens tussenin: te duur voor de bulkmarkt, niet exclusief genoeg voor de nichemarkt. En dus hebben die winkelketens het moeilijk; ze vallen om. (7/24)
In de landbouw gebeurt ongeveer hetzelfde: bij bulkproductie wordt vooral gestuurd op een lage kostprijs. En dus op efficiency en schaalvergroting. (8/24)
Daarnaast bestaat er een markt voor producten met een verhaal. Biologisch voedsel, lokaal geteeld, met meer aandacht voor dierenwelzijn. Die tak kan zeker groeien, maar het is niet de hele markt. Een groot deel van de mensen kijkt toch vooral naar prijs. (9/24)
Het middensegment, ofwel het traditionele familiebedrijf, valt tussen de wal en het schip. De keuze: steeds efficiënter en dus groter worden, stoppen of de nichemarkt in. (10/24)
De veehouderij in Nederland groeit dus weliswaar niet, maar is wel heel groot. De varkenshouderij produceert grotendeels voor de export. De laatste - vooral - tien jaar komt er gaandeweg steeds meer aandacht voor de keerzijden daarvan. (11/24)
Door de steeds groter worden bedrijven concentreert ook de overlast voor omwonenden zich op bepaalde plekken. Bijvoorbeeld in Oost-Brabant en Noord-Limburg als het om varkens gaat. (12/24)
Daarnaast komt er steeds meer aandacht voor onzichtbare stoffen (stikstofverbindingen, CO2, fijnstof) die niemand direct kan zien of ruiken, maar die wel onze omgeving aantasten. (13/24)
Het leidt ertoe dat de politiek regel op regel stapelt om de nadelen van die grote veehouderij in te dammen. Dat lost hier en daar iets op, maar heeft vooral ook ingrijpende negatieve gevolgen, juist voor de boeren die ermee te maken hebben. (14/24)
Want even terug naar de wetten van de markt: die zijn zodanig dat het middensegment, het familiebedrijf, verdwijnt. De overheid versterkt dat al jaren. (15/24)
De regelgeving en markt dwingen boeren dus vaak tot een keuze: groeien, zodat je kunt investeren in bijvoorbeeld de door de overheid opgelegde schonere of diervriendelijkere stal. Of het radicaal anders doen, door de nichemarkt te gaan bedienen. (16/24)
Daarbij zijn er natuurlijk best progressieve boeren die een succesvolle nichemarkt vinden. En ondernemende boeren die het weten te maken in de grootschalige veehouderij. (17/24)
Maar wat resteert is een grote groep familiebedrijven die echt de wanhoop nabij zijn. Zij kunnen en willen niet allemaal die bulkmarkt op. En voor de nichemarkt is veel moed nodig; daar is niet elke boer voor geschikt. (18/24)
Daarbij speelt de psychologie van de boer ook een rol. De boer is vaak een conservatief menstype, heeft moeite met grote veranderingen. Dat terwijl veranderingen in razend tempo op hem af komen. (19/24)
Die groep zou je als overheid eigenlijk bij de hand moeten nemen. Maar dat is in de afgelopen jaren nauwelijks gebeurd. (20/24)
Ietwat gechargeerd: rechts praat boeren (die vaak rechts stemmen) naar de mond. Alles moet zo lang mogelijk blijven zoals het was, ondanks dat iedereen ziet dat het systeem aan het vastlopen is. (21/24)
Links wil juist wel een systeemwijziging, liefst een beetje snel en radicaal. Daarbij zien ze boeren vooral als zelfredzame ondernemers (die bovendien rechts stemmen). Niet als kwetsbare mensen zijn die op hun manier ook proberen bij te dragen aan de wereld. (22/24)
Dat is naar mijn inzicht de werkelijke reden dat boeren nu zo massaal woedend zijn. Daarbij is het beeld van de protesten wat mij betreft overigens niet al te fraai. (23/24)
Het zijn vooral de grootste schreeuwers die de toon van het debat bepalen. Dat brengt uitwassen met zich mee. De gemiddelde boer is echter niet de hooligan op een tractor die nu het beeld begint te bepalen. (24/24)
