(1) Milgram, mensen ... U kent de naam vast wel. Bekend om zijn enigszins controversiele studie naar het effect van het geven van electromagnetische signalen op degene die dat signaal geeft.
(2) Ok, ik heb het experiment een beetje raar geframed, en eigenlijk niet helemaal correct. Het was eigenlijk een studie naar gehoorzaamheid aan gezag. En wat ik lekker eufemistisch "signaal" noem, was gewoon een pijnlijke electrische schok.
(3) Want dat was hoe het experiment in elkaar zat. Proefpersonen werd gevraagd, om andere mensen een electrische schok toe te dienen, van toenemend voltage. Bij de proefpersoon zat een experimentator, die steeds het geven van een sterkere schok aanmoedigde.
(4) Even voor de duidelijkheid: dat was fake. Er waren geen echte electrische schokken, en de "slachtoffers" waren acteurs. Maar het waren vrij goede acteurs, en de proefpersonen waren er echt van overtuigd, dat ze echte schokken aan echte mensen uitdeelden.
(5) En dat leverde toch wel enige onheilspellende resultaten op. Want verreweg de meeste mensen gingen door met het toebrengen van electrische schokken, ookal schreeuwde het slachtoffer het uit van de pijn.
(6) Nou ja, onheilspellend ... Milgram en zijn collega's hadden niet verwacht dat het zo erg zou zijn, maar ze hebben het experiment natuurlijk niet voor niets gedaan. Er zat een achtergrond achter.
(7) En die achtergrond is WW2 en de holocaust. Want hoe kan het toch, dat zoveel mensen redelijk kritiekloos hebben meegewerkt aan alle wreedheden en moordpartijen die toen plaatsvonden ?
(8) Op zich is die vraag natuurlijk wat breder, want wreedheden en moordpartijen zijn zeker niet uniek voor WW2. Maar Milgram liet zich inspireren door Hannah Arendt ...
(9) ... Hannah Arendt, die, zoals U misschien weet, net een boek had uitgebracht over het proces van nazi Adolf Eichmann. Daaruit kwam het beeld naar voren, dat Eichmann gewoon een soort bureaucraat was, die orders opvolgde.
(10) "Befehl ist befehl", zeg maar. De banaliteit van het kwaad. Het gaat niet om bloeddorstige psychopathen, maar om nauwgezette bureaucraten die gewoon het gezag volgen.
(11) Daar valt inmiddels wel het nodige op af te dingen, trouwens, maar dan dwalen we af, want dit was het idee dat Milgram wilde gaan testen. Want er lagen toen al wat aanwijzingen, dat het nog wel eens zou kunnen kloppen.
(12) Alweer, ik heb geen zin om af te dwalen, dus U zult toch echt helemaal zelf op zoek moeten gaan naar de conformiteits-experimenten van Asch. Maar wat die lieten zien, is dat mensen hun opvattingen graag aanpassen aan wat ze denken dat de meerderheidsopvatting is.
(13) De experimentele vraag was dus eigenlijk: Hoe lang blijven mensen nog gezag of autoriteit volgen terwijl dat betekent dat ze andere mensen pijn doen ?
(14) En het antwoord dat Milgram vond was dus: lang. Mensen gaan heel lang door. Nou ja, de meeste mensen, want er waren wat uitzonderingen, maar daar kom ik later op terug.
(15) Want wat leert ons dit resultaat ? Iets, dat eigenlijk niet zo heel erg mooi is. Het laat zien, dat de meeste mensen heel goed in staat zijn om vreselijk gedrag te vertonen. Kennelijk is gehoorzaamheid of conformiteit voor veel mensen belangrijker dan moraal ...
(16) En het wordt nog erger. Want ... als dit voor de meeste mensen geldt, dan geldt het natuurlijk ook voor U of ik. Wij zouden, onder bepaalde omstandigheden, ook gewoon kampbeul kunnen worden. Dat is niet zo'n prettig idee, natuurlijk.
(17) En dat idee zorgt ervoor, dat sommige mensen een soort emotionele afkeer hebben ontwikkeld voor het hele experiment. Het is te confronterend voor ze, zeg maar. En, zoals gebruikelijk, de media hebben dat lekker aangejaagd.
(18) Want het beeld dat heel veel mensen hebben, is dat Milgram zou beweren, dat we eigenlijk allemaal een soort hersenloze zombies zijn, die zonder bezwaar de meeste wrede dingen zouden doen. En dat beeld klopt niet.
(19) Dat beeld klopt van geen kanten, zelfs. Want ondanks dat de proefpersonen de instructies bleven opvolgen, wisten ze heel goed dat ze iets verwerpelijks deden. Milgram beschrijft dat uitgebreid in zijn papers en rapporten.
(20) Dat maakt het allemaal nog intrigerender, trouwens. Want het gehoorzamen aan autoriteit/conformiteit moet dan een zeer bewuste keuze zijn, niet iets dat mensen gewoon intuitief zouden doen.
(21) Maar ja, de meeste mensen lezen geen academische papers, dus dit soort nuances dringt meestal niet door bij het gewone publiek. Wat blijft is het beeld van "hersenloze zombies".
(22) Het is dus niet raar, dat er mensen zijn, die het heel prettig zouden vinden, als dat hele Milgram experiment onzin zou zijn. Want dan zijn zij zelf toch niet meer die hersenloze zombies ...
(23) Enter Rutger Bregman. Of liever gezegd, Gina Perry, want dat is de persoon waar hij zich op baseert. Perry duikt in de archieven, vindt een aantal problemen met het experiment, en, belangrijker nog, vindt een alternatieve verklaring ...
(24) Een tijdje na de experimenten (ik geloof iets van anderhalf jaar erna, of zo) is er wat psychologisch onderzoek geweest naar de proefpersonen, en dat is allemaal keurig bewaard.
(25) In enkele van die gesprekken vertelden de proefpersonen, dat ze eigenlijk doorgingen voor de Wetenschap. Natuurlijk wisten ze best, dat ze mensen pijn deden, maar ze vonden de wetenschap belangrijker.
(26) En dat is natuurlijk een veel mooier verhaal. Want in dit verhaal zijn mensen geen hersenloze zombies, maar juist idealisten, die helaas zijn misleid in hun queeste naar nog meer zuivere wetenschap.
(27) U begrijpt, deze verklaring was voor mij niet zo heel erg overtuigend. Er zijn nogal wat dingen mis mee, namelijk. Om te beginnen, als mensen al zo ver gaan voor iets abstracts als wetenschap, hoe ver gaan ze dan wel niet voor iets concreets als, bv., criminaliteit ?
(28) Als ik naar mezelf kijk: ik vindt wetenschap erg belangrijk, ik zet me er graag voor in, maar op het moment dat ik daar andere mensen mee zou schaden is het einde oefening. Maar goed, ik ben een nogal selectieve steekproef, natuurlijk.
(29) Milgram wierf zijn proefpersonen ook nog eens niet onder wetenschappers, maar juist onder het gewone volk. Wat denkt U ? Zouden die zo idolaat zijn van wetenschap, dat ze er mensen voor willen pijnigen ?
(30) Het lijkt onwaarschijnlijk, dat enthousiasme voor iets als wetenschap voor zoveel mensen zo belangrijk is. Maar er is meer mis mee. Want, zoals ik hierboven uitleg, het verklaart eigenlijk niet de experimentele vraag.
(31) Hoe bedoel ik dat ? Kijk, het zou op zich de resultaten van het Milgram experiment kunnen verklaren, maar niet de vraag die achter dat experiment schuilgaat. Die vraag gaat over wreedheden in WW2 en in het algemeen.
(32) Zou Adolf Eichmann echt bevangen zijn geweest door een groot verlangen om de wetenschap verder te helpen ? Ik denkt het niet. Auschwitz ... vooral bedoeld als een groot wetenschappelijk experiment ? Wat denkt U zelf ?
(33) Of laten we verder terug gaan. Julius Caesar, bijvoorbeeld, die complete stammen uitroeide. Zouden zijn soldaten allemaal bevangen zijn door een verlangen naar meer wetenschap ? Beetje raar, want die wetenschap bestond toen nog niet.
(34) Last but not least, dit zijn verklaringen, die meer dan een jaar na het experiment zijn opgeschreven. De vraag is, hoe betrouwbaar dat nog is. Iedereen heeft last van cognitieve dissonantie.
(35) En ook de proefpersonen hebben daar last van, want die weten heel goed, dat ze zich nogal wreed gedragen hebben (vandaar ook die psychologische nazorg). Dus dat wetenschap-verhaal kan net zo goed iets zijn, dat ze hebben verzonnen.
(36) Verzonnen, zodat ze voor zichzelf kunnen verklaren waarom ze zo wreed waren. Maar dat betekent nog niet, dat de echte reden was dat ze doorgingen met het toebrengen van schokken.
(37) Welnu, dat laatste blijkt in ieder geval te kloppen. Nog niet zo lang geleden kwam een nieuwe studie uit, naar de interviews die direct na het experiment zijn gehouden, niet meer dan een jaar erna.
(38) En daaruit blijkt, dat dat hele wetenschapsverhaal helemaal niet opgaat ...
onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.111…
onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.111…
(39) Het belangrijkste punt van Gina Perry blijkt dus niet te kloppen. Ze heeft andere punten, maar ik zit al op tweet 39, dus ik zal proberen het kort te houden.
(40) Natuurlijk valt er een hoop op met Milgram experiment aan te merken, vooral als je naar de ethische aspecten kijkt. Zo'n experiment zou je tegenwoordig niet meer kunnen doen; geen enkele ethische commissie zou het goedkeuren.
(42) Dat we die ethische commissies uberhaupt hebben, is dan wel weer, in ieder geval gedeeltelijk, het gevolg van het Milgram experiment, want dat heeft de discusssie daarover enigszins aangejaagd. Maar goed.
(41) Maar Perry lijkt in haar boek vooral bezig te zijn met het aanvallen van de persoon Milgram, niet van het experiment, de methodologie, of de ethiek. Een voorbeeld.
(42) Op een gegeven moment gaat het om het werven van proefpersonen. Zoals ik al opmerkte, Milgram wierf zijn proefpersonen niet op de universiteit, zoals toen gebruikelijk was, maar onder de hele bevolking.
(43) En dat deed hij niet zomaar, want ook toen wisten we al, dat heel veel psychologisch onderzoek vooral academici als proefpersoon gebruikte, waardoor je het risico loop om een scheef beeld te krijgen.
(44) Daar is nu, een halve eeuw later, nog steeds discussie over, maar die was er toen ook al. Milgram kende die discussie, refereerde eraan in zijn onderzoeksvoorstel, en besloot dus om er iets mee te doen.
(45) Maar Perry verdraait dat helemaal. Zij komt met een verhaal, dat het experiment in de vakantie zou zijn uitgevoerd, zodat Milgram moeilijker academici kon werven ...
(46) Dat verhaal is nergens op gebaseerd. Geen bronvermelding, geen referentie aan iemand die het gezegd zou hebben, ze verzint het volledig zelf.
(47) Terwijl de andere verklaring voor Milgram's keuze, namelijk dat hij zich heel bewust was van Selection Bias, gewoon gedocumenteerd is. Hij geeft het zelf als reden. Hij had erover nagedacht en erover gelezen, zelfs.
(48) Het hele boek van Perry zit zo in elkaar. Het lijkt wel, alsof ze is begonnen met de aanname, dat Milgram een enorme schurk is geweest, en daar de hele tijd dingetjes bij heeft gezocht ...
(49) En vervolgens, als ze niks kon vinden, die dingetjes maar gewoon heeft verzonnen. Als je het gedetailleerd leest, dan valt het je bijvoorbeeld op, dat ze de meeste negatieve beweringen over Milgram niet onderbouwt met een referentie, de positieve wel.
(50) Oftewel: die positieve beweringen zijn allemaal gebaseerd op archieven, papers, rapporten, gesprekken, opnames etc. Die negatieve beweringen zijn gebaseerd op ... niets meer dan haar eigen fantasie.
(51) De grap is, dat ze zichzelf dat ook enigszins beseft; ergens in het boek schrijft ze wat dingen die dat suggereren. Maar goed. Het boek is geen wetenschappelijke kritiek, het is een persoonlijke aanval.
(52) Maar ja, als je de stelling wilt verdedigen dat "de meeste mensen deugen", dan is zo'n persoonlijke aanval natuurlijk wel handig. Want als je het hele Milgram kan verwerpen, dan hoef je niet uit te leggen hoe deugende mensen toch zo wreed kunnen zijn ...
(53) En als Milgram inderdaad zo'n grote schurk was, dan moeten we het natuurlijk verwerpen. Nou ja, dat is onzin, dat weet ik ook wel, maar veel mensen zullen wel degelijk zo denken.
(54) Kijk, het is natuurlijk heel prettig, om te geloven dat U en ik fatsoenlijke mensen zijn, met moreel besef, die nooit zoiets zouden doen als, laten we zeggen, waterboarden. Dat soort dingen doen wij niet, dat is iets voor andere ethniciteiten ...
(55) Want dat speelt op de achtergrond natuurlijk ook mee; het is prettig, om te denken dat de holocaust iets typisch Duits was. Want als je geen Duitser bent, dan ben je dan dus ook geen potentiele kampbeul.
(56) Maar als we dat doen, dan houden we onszelf voor de gek. Milgram is, zo goed en zo kwaad als het kan, een aantal keren gerepliceerd, en de resulaten zijn redelijk stabiel. De meeste mensen zijn nu eenmaal conformisten.
(57) Toch, er is hoop. Want wat Milgram ook laat zien, is dat er mensen zijn, die juist niet conformeren. Ongeveer 10 % van de proefpersonen weigerde om schokken toe te brengen. Niet iedereen zwicht voor gezag en autoriteit ...
(58) Hoort U bij die 10 % ? Het is verleidelijk om dat te denken, natuurlijk. Maar het gaat niet om U. Het gaat erom, dat er altijd mensen zullen zijn, die niet zwichten voor groepsdruk en gezag, en zich blijven verzetten tegen wreedheden.
(59) En de overgebleven 90 % ? Deugen die eigenlijk wel ? Ik denk, dat dat sowieso de verkeerde vraag is. Het gaat niet zozeer om die mensen, het gaat om de situatie waar ze in zaten.
(60) Het overgrote deel van de proefpersonen was helemaal niet sadistisch, of zo (er zaten er wel een paar tussen, maar dan dwalen we weer af). In normale omstandigheden zouden ze nooit zomaar iemand pijn doen.
(61) Die wreedheid komt pas naar boven, zodra de omgeving dat probeert af te dwingen. Dus als je wreedheden wilt voorkomen, dan moet je niet kijken naar of individuen deugen ...
(62) ... maar dan moet je juist kijken naar de omgevingen van individuen. Die kunnen namelijk voor het wrede gedrag zorgen. Alleen een individu is daar niet genoeg voor, en daarvoor maakt het niet uit of hij deugt of niet.
(63) Misschien is dat wel de moraal van dit draadje: laten we eens stoppen met al dat gefocus op individuen. De meeste hedendaagse ellende komt doordat we onze maatschappij verkeerd hebben ingericht, niet omdat mensen al dan niet zouden deugen.
(Einde) Tweet 64. Mijn complimenten, U heeft het hele draadje uitgelezen 😇😇😇
