Kısaca yazmaya çalışayım gözlemlerimi; ancak bunlar gene de uzun olacak sanırım.
Ben de Rusya’nın sosyo-ekonomik yapısıyla ilgili, kendine has bir devlet kapitalizmi (sermayeye hareket serbestisinin yanında çok sıkı devlet denetimi hatta gölgesi: bu gölge, büyük ve orta sermaye üzerinde tehdit oluşturur) uygulandığı dışında elle tutulur bir şey söyleyemem. …
… Ancak gözlemlerimi şöyle özetlemeye çalışayım: (1) Rusya, iki nedenle: ilki, geride bıraktığı sosyalizm deneyimi, ikincisi de bir ölçüde bunun yarattığı farklı kültür (buna milli ideoloji diyelim) nedeniyle, siyaset dünyasında batıyla örtüşmez. …
… Rusya’da ortak kavramlar etrafında bir siyaset tartışması sürdürmek çok güçtür; bu kavramlar çoğu zaman muhteva değiştirmiştir ve sizin onlara yüklediğiniz anlamla kullanılmaz. Bu özellikle marksist literatüre ait kavramlar için geçerlidir; …
… mesela milis dediğinizde bunun bir anlamı vardır, oysa Rusya’da milis, bildiğimiz polis demektir. Keza devrimden bahsettiğinizde bu, devletin “sönümlenmesi” yolunda bir girişimdir ve bu da, sizi bütün sol düşünceyle ortak rotaya sokar; Rusya’da devrimden söz edildiğinde ise …
… bu hükümet değişikliğinden biraz fazlası, ama genellikle mevcut devletin korunarak güçlendirilmesi anlamına gelir. Bu mevzularda ciddi akademik çalışmalar yapılması gerekir; ben, (reel sosyalizm, sosyal emperyalizm vb. teorilerine karşı durmakla birlikte) …
… sosyalizm deneyimlerinin özgüllüklerinin daha yakından incelenmesi, teorik sapmaların nesnel-maddi temellerinin yakından araştırılması taraftarıyım. (2) Rusya’da derin bir aşağılık kompleksi, Sovyetler Birliği dönemi de dahil olmak üzere, en azından I. Pyotr’dan beri …
… “milli ideolojiyi” biçimlendirmiştir. Bu kompleksin muhtelif türevlerine Rus ve Sovyet edebiyatının birçok seçkin örneğinde rastlayabilirsiniz. Dahası, siyaset ve toplum tarihinde de buna dair çok ilginç anekdotlarla karşılaşırsınız. Bu, halkın zihninde …
… kimi zaman gayet naif (ve kapitalizmin tabiatıyla örtüşmeyen, gerçekdışı) kavrayışlar doğurur. Bir örnek: Rusya, çay tüketiminin en fazla olduğu ülkelerden biridir; bu nedenle çay üreticisi tekeller, Rusya halkının damak tadına uygun ve kaliteli çayı bu pazara sürerler. …
… Bu, kapitalizmin doğasına uygundur. Ama kafelere gittiğinizde, Avrupa’da daha kaliteli çay satılırken Rusya’ya çerçöpünün sunulduğu yorumlarıyla karşılaşabilirsiniz. Bir çeşit aşağılık kompleksinin damgasını vurduğu bu “milli ideoloji” Rusya’nın alametifarikalarındandır. …
… Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla kompleks derinleşmiş ama yerini takviye edilmiş bir gelişme-güçlenme duygusuna bırakmaktadır. (3) “Milli ideoloji”nin alametifarikalarından bir diğeri, Rusçada “dağınıklık, düzensizlik” anlamına gelen “bardak” kelimesiyle ifade edilebilir. …
… Rusya, Rusya halkına göre “bardak”tır, her şey düzensizdir. Aslında bu, gerçekle siyasi değil, sosyal anlamda, kendine has bir şekilde örtüşür. Rusya’da siyaset “bardak” değildir. Ama toplum öyledir; ne var ki, burada düzensizlik, geniş bir özgürlük alanı anlamına gelir. …
… Rusya kanun devletidir, kanunlar önemlidir. Ancak bu da, her kanunun dayatıldığı anlamına gelmez. Etrafından dolaşılabilecek kanunlar vardır, dolaşılamayacak olanlar vardır; insanlar bunu sezgileriyle bilirler ve o özgürlük alanından yararlanırlar. (4) Moskova’da Navalniy …
… ve liberal zevatın temsil ettiği kesime orta ve üst sınıf ve katmanlardan başka öğrenciler, orta ve ortanın altı gelir grubu da girer; gözlemciler de hep Moskova’ya baktıkları için bu durumu genelleştirirler. Gerçekteyse Navalniy vd. taraftarları, toplumun genelinde …
… sadece Yeltsin sonrası zenginleşmiş, ancak daha fazla zenginleşme olanakları Putin ile birlikte ellerinden alınmış kesimlerden oluşur. Bunlar, “milli ideoloji”deki aşağılık kompleksini kullanırlarken, ülkenin batı sermayesi ile kayıtsız şartsız bütünleşmesi taraftarıdırlar. …
… Yeltsin onlar için, eksikleri olmakla birlikte ideal sayılabilecek devlet adamıdır. Rusya’da geçmiş, gene kendine has bir şekilde herkesi kapsayacak tarzda ortaklaştırılmaya çalışılır; buna Yeltsin de dahildir. Bu siyaset halkta karşılık bulmuş gibidir; bu nedenle örneğin …
… II. Nikolay ile Lenin birbirine zıt figürler olarak değil, sadece Rusya tarihinin muhtelif unsurları olarak ele alınırlar. Öte yandan, sınıf farklılıkları çok derin olmakla birlikte, siyasi tartışmalarda birbirlerinin kafasını gözünü yaran kimselerin başka meselelerde …
… aralarından su sızmadığına da sıkça tanık olursunuz. Bütün bunlar Rusya’ya onların pencerelerinden bakmayı gerektirir. (5) Navalniy vb. liberal zevat demin sözünü ettiğim özgürlük alanını kullanır ve batı basınında çokça yer bulan devlet baskısı vb. demagojilerine rağmen, …
… en azından Moskova’da (ki, batılı gözlemler de oraya yaslanır) aslında pek az baskı görürler. Bunlar taşrada sokağa dökülmeye daha az cesaret ederler, çünkü gelir durumu, sosyal konum vb. itibariyle dökülecek daha az insan vardır. Liberal zevata uygulanan baskı, …
… herhangi bir ülkedeki herhangi bir siyasi güce karşı uygulanan devlet baskısıyla genellikle mukayese dahi kabul etmez. Bu kesimler, tabiatları gereği (sermaye hareketinin önündeki bütün engellerin kaldırılması, …
… Rusya’nın batılılaştırılması) toplumun gerici kesimleri arasında bulunurlar ve halkın yararına herhangi bir demokratik çağrıda bulunduklarına (yoksullaşma, gelir adaletsizliği, bazı durumlarda vahşi sömürü) hiç tanık olmazsınız.
