Mooie en voor ‘niet-Haagsen’ ongetwijfeld onthullende (misschien ook ontnuchterende?) artikelenserie over topambtenaren. Maar welke onderliggende mechanismen reproduceren het patroon? Een draadje....
1. De (hedendaagse uitleg van) de ministeriële verantwoordelijkheid, die in dramademocratie het beroepsrisico voor bewindspersonen wel heel hoog maakt, en die ambtelijke verkokering en bureaupolitiek veroorzaakt.
2. De slechte bewerktuiging van het parlement, waardoor de parlementaire controle op de regering voor 90% door (media-gedreven) ‘hier en nu verontwaardiging’ wordt gedreven, en die in NRC mooi beschreven cultuur van ‘georganiseerde behoedzaamheid’ oproept.
3. Het ontbreken van soepele openbare en meer deliberatieve directe contactlijnen tussen ambtenarij en volksvertegenwoordiging ( waarvoor vanuit wetenschap al sinds dissertatie Tuurenhout (1992) wordt gepleit.
4. Het prematuur ‘om zeep helpen’ van verzelfstandiging en daarmee institutionele emancipatie van grote uitvoeringsdiensten, waardoor die weer aan leibandvan Haags, door mechanismen 1-3 bepaald, ‘incidentalisme’ zijn komen te lopen.
5. De institutioneel zwakke positie van de ABD, gecombineerd met serie DG’s ABD die nog relatief junioor in Haagse pikorde waren, optellend tot lage onafhankelijkheid, moed en doorzettingsmacht bij benoemingen
6. De obsessie met ‘Haagse beleidservaring’ (lees: overlevend vermogen in Haagse risicomaatschappij) als defacto doorslaggevend selectiecriterium voor toptrajecten en -benoemingen, waasrdoor 80% vande Nederlandse ambtelijke genenpool nauwelijks meedoet
7. Het onzalig populisme cq calvinisme van de WNT, waardoor reputatie/esteem van een publieke sector loopbaan is gedaald en een nog veel grotere genenpool van potentiele leiders bij voorbaat al afhaakt
8. Het bizar scheve loongebouw, waarin Haagse beleidsfuncties worden overgewaardeerd en zware lijnfuncties in uitvoering en toezicht worden ondergewaardeerd, met voorspelbare negatieve gevolgen
9. De mentale gevangenis van het ‘Huis van Thorbecke’, waardoor wel taken maar niet fiscaliteit en verantwoordelijkheid zijn gedecentraliseerd, en dus iets dat vandaag in Appelscha met bv WMO misgaat morgen een Haags blame game kan worden
Kortom: NRC reportage opent deuren voor een broodnodig dieper, reëler, indringender gesprek over de werkelijke oorzaken (en dus hervormingsimplicaties) van huidige benardheid en beklemmendheid van het (top)ambtelijk en ministerieel bestaan. Are you listening, #markrutte?
